Bij het Nederlands Dagblad is datajournalistiek een weg naar groter lezersvertrouwen

Nieuws | Nieuws

‘Een gesprek zoals we dat hier nu hebben’, zegt Sjoerd Mouissie in de kantine van het Nederlands Dagblad-gebouw, ‘zou je ook met een microfoontje in je mobiel kunnen opnemen, en verknippen tot een audioverhaal.’

Het hebben van dit soort gedachten maakt deel uit van Mouissies taakomschrijving. De journalist van het Nederlands Dagblad werkt drie dagen per week als data- en onderzoeksjournalist en zoekt in de andere twee naar ‘nieuwe producten en uitingen’ voor de christelijke krant.

Hij onderzoekt of het ND artikelen als audio kan gaan aanbieden door ze te laten inspreken. Niet door echte mensen, zoals bijvoorbeeld Blendle doet. Daarvoor heeft het ND – met 24.000 abonnees en een redactie van vijftig journalisten het kleinste landelijke dagblad – niet de capaciteit. Maar er is een shortcut: diensten van Amazon en Google zetten tekst om in robotstemmen.

‘Niet met stukjes geluid die ze aan elkaar rijgen (zoals de stemmen in navigatiesystemen, red.), maar met intelligente tekstanalyse waardoor het natuurlijk klinkt. Nederland is een klein taalgebied, dus we moeten altijd wat langer wachten, maar ik vind het tot nu toe niet slecht. En het wordt zo ongeveer elke maand beter.’

De tools van Amazon en Google zijn goedkoper dan zelf inspreken (bij Amazon kun je de eerste twaalf maanden een miljoen tekens per maand gratis laten inspreken). ‘Alles wat je kunt uitbesteden, hoef je niet zelf te maken. En dit soort bedrijven hebben ongelofelijk veel servers, dus we kunnen mooi hun rekencapaciteit gebruiken.’

Onderzoeksteam

Zelf zet Sjoerd Mouissie zijn ‘rekencapaciteit’ in voor data-onderzoek. Hij is onderdeel van een drietal redacteuren dat zich op onderzoeksjournalistiek richt. Behalve Mouissie zelf zijn dat redacteur Aaldert van Soest en eindredacteur Dick Schinkelshoek.
Voor het Nederlands Dagblad is het best bijzonder dat redacteuren voor tijdrovend onderzoek worden vrijgespeeld. De krant – die dit jaar 75 werd – is financieel stabiel, zegt Mouissie. Vooral het aantal abonnees met een digitaal abonnement (zo’n 5.500, waarvan een groot deel de papieren krant nog wel op zaterdag of vrijdag en zaterdag ontvangt) groeit. ‘We hebben een trouw publiek en ook nieuwe mensen weten ons te vinden, vooral digitaal. Er is dus ruimte om nieuwe dingen te proberen.’

Het ND zit in Amersfoort, randje Biblebelt. Op de overloop hangt een tekst uit bijbelboek Jozua: ‘Ik en mijn huis, wij zullen de Here dienen’. Behalve christelijk, is de krant ook geëngageerd. Op Twitter gaan regelmatig de commentaren rond van hoofdredacteur Sjirk Kuijper, bijvoorbeeld toen deze zich uitsprak tegen christenen die blij waren met ‘zelfverklaard viespeuk’ Donald Trump.

Een datavisualisatie brengt de lezer dichter bij de bron dan wanneer je er een vertaalslag in een artikel overheen legt

Niet elk onderwerp krijgt een christelijk sausje, zegt Mouissie. ‘Alsjeblieft niet. Het christelijke zit eerder in de fundamentele keuzes die we maken. Door veel te schrijven over asiel, vanuit het uitgangspunt van zorgen voor de zwakken, of over het milieu. Die onderwerpen vinden we als christenen belangrijk voor de hele wereld. Maar we sluiten niet elk verhaal af met een welluidende quote van Gert-Jan Segers.’
Een van de eerste onderzoeken waar Mouissie in zijn huidige functie aan meewerkte, ging over donorsperma uit Denemarken, dat op ondoorzichtige wijze in Nederland belandt (zie ook onderaan). Mouissies bijdrage als datajournalist neemt bij dit soort projecten verschillende vormen aan. In dit geval maakte hij onder meer een infographic. Maar hij scrapet en analyseert ook data. In zijn gereedschapskist zitten programma’s als R (data-analyse), Python (programmeren) en Flourish (visualisatie).


Tot afgelopen zomer was Mouissie parlementair verslaggever in Den Haag. Toen toe was aan iets anders en niet meer op onregelmatige tijden wilde werken, werd hij het met de hoofdredactie eens over een nieuwe functie als datajournalist. Met data fröbelde hij de voorbije jaren toch al steeds meer. Al in 2010 bouwde hij een site waarop hij alle verkiezingsuitslagen bijhoudt.

Ver dáárvoor, als 9-jarige, schreef hij al code in Clipper, de programmeertaal van DOS, en voor WordPerfect. Systemen die inmiddels antiek zijn, maar de manier van denken was dezelfde als bij hedendaagse tools. ‘En die zal ook nooit veranderen. Het blijft een stap-voor-stap-manier van denken: het een volgt altijd uit het ander. Als je een kolom uit een tabel weghaalt, kun je die tabel niet meer vergelijken met een andere tabel. Wel zijn tools efficiënter geworden. Je kunt veel meer doen in veel minder tijd.’

Wantrouwen

Datavisualisaties helpen voorkomen dat artikelen droge opsommingen van cijfers of percentages worden. Maar niet alleen dat. ‘We leven in een wereld waarin steeds meer mensen zeggen: ik ben het er niet mee eens, dus het is niet zo. Over het RIVM-onderzoek naar stikstofuitstoot door de intensieve veehouderij werd dat letterlijk zo gezegd.’

En dan is een kaart waarop de stikstofuitstoot rood uitslaat in gebieden met veel intensieve veeteelt een uitkomst, vindt Mouissie. Die drukt je met de neus op de feiten. Niet dat ND-lezers de meest wantrouwende types zijn. Maar media in het algemeen hebben last van een tanend vertrouwen van het publiek, zegt hij. Laat lezers en kijkers dus zelf ontdekken dat de berichtgeving van journalisten klopt.
‘Een datavisualisatie brengt de lezer dichter bij de bron dan wanneer je er een vertaalslag in een artikel overheen legt. Zelf samenvatten scheelt misschien veel ruimte, maar zet mensen ook meer op afstand. Show, don’t tell.

Drie keer datajournalistiek bij het ND

  1. Deens donorzaad

Steeds meer Nederlandse vrouwen met een kinderwens halen sperma uit Denemarken. Daar zitten haken en ogen aan. Zo is de Nederlandse regel dat kinderen hun donorvader moeten kunnen achterhalen niet per definitie geldig als er Deens zaad aan te pas is gekomen.

De exacte cijfers omtrent Deense donaties zijn onbekend, maar het ND kreeg door ouderwets rondbellen een aardig beeld. Ondanks de gevoeligheid van het onderwerp merk je niet dat het stuk door een christelijke krant geschreven is. Dat is bewust. ‘Zaaddonatie speelt in de héle samenleving’, zegt Mouissie.

  1. Hier gaat ons geld naartoe

Het is duizelingwekkend, dit diagram van alle – echt álle – posten op de nieuwe rijksbegroting. Laagdrempelig is anders, erkent Mouissie. ‘Het is een zoekplaat. In een artikel kun je maar een paar posten uitlichten. Dan kunnen lezers zeggen: ‘ja, maar dat is jouw samenvatting’. Nu kunnen ze zelf kijken.’

De visualisatie plaatst hypes in perspectief. ‘Er is gedoe over de toelage van de koning, maar die valt in het niet vergeleken met posten als defensie. Hetzelfde geldt voor de 137 miljoen voor asielopvang.’

3. Israël de klos bij de VN

Het is een gevoelig punt: Israël is regelmatig doelwit van veroordelende resoluties in de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties, en landen als Saoedi-Arabië zelden.

Mouissie wilde precies weten welke resoluties sinds de oprichting van de raad over Israël gingen en hoe landen over deze resoluties stemden. Met Python viste hij deze resoluties uit de VN-database en zeefde hij de stemuitslagen eruit. Het stuk dat uiteindelijk in de krant kwam combineert grafieken en tabellen over het stemgedrag van de raad met duiding door deskundigen, waaruit blijkt dat er voor de scheve situatie een logische verklaring is.

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.