De Coöperatie: freelancers helpen en elkaar laten helpen

Het aantal freelance journalisten in Nederland groeit, als direct gevolg van krimpende redacties. In toenemende mate geldt dan ook: wie freelancers redt, redt de journalistiek. Ziedaar de reden waarom uitgever Teun Gautier De Coöperatie oprichtte. “Ik ben zeer begaan met freelancers. Hun inkomenspositie, onderhandelingspositie en kwalitatieve positie moeten verstevigd worden. Door freelancers optimaal uit te rusten schep je de voorwaarden voor betere journalistiek.”

De Coöperatie liet twee weken geleden voor het eerst van zich horen, en is opgericht door een vijftal journalisten, uitgevers en ontwikkelaars, met Gautier als frontman. De uitgever was of is betrokken bij een sliert idealistische initiatieven: van Publeaks tot De Correspondent en Radio Zamaneh (Iran). Met De Coöperatie gaat hij freelancers dienen, maar Gautier beoogt vooral dat de leden elkáár gaan dienen.

Journalisten moeten helemaal geen ondernemer zijn

Onder freelancers is er aan twee dingen een kritiek gebrek. “Allereerst: het vermogen om met journalistiek geld te verdienen. Dat was altijd de rol van de uitgever, maar die is bij freelancers weggevallen. Het tweede gebrek zit in de infrastructuur. Op een redactievloer is alles er: boekhouders, printers, koffiezetapparaten, stagiaires, ICT-diensten. In je eentje moet je al die diensten en voorzieningen zelf regelen”, zegt Gautier.

Dat ‘zelf regelen’ lukt maar met mate. Zo zijn veel freelancers onderverzekerd en is de administratieve druk groot, zeker vanaf 1 mei als zij verplicht worden om modelcontracten te sluiten met opdrachtgevers. Gautier: “Het is een misvatting dat journalisten ondernemer moeten zijn. Freelance journalisten zouden 90 procent van hun tijd bezig moeten zijn met goede journalistiek bedrijven.”

Concrete diensten

De onderontwikkelde infrastructuur maakt de ondernemerskant van het freelancen te dominant ten opzichte van het journalistieke werk. De Coöperatie wil het evenwicht herstellen door freelancers diensten eenvoudig te laten inkopen (met steeds een kleine commissie) en ze zodoende slagvaardiger te maken.

Gautier: “Stel: je moet aangifte doen. Dan kun je via ons een boekhouder regelen, waarbij een procent of vijf naar ons gaat. Freelancers kunnen straks ook een auto huren, of een vergaderruimte. De mogelijkheden zijn eindeloos: denk aan een WOB-expert om je te helpen bij een WOB-verzoek.”

Er gebeurt al wel veel, maar niet gecentreerd

De meeste diensten zullen onderling uitgewisseld worden – met De Coöperatie als facilitator. “Het platform is in handen van de leden: zij gaan elkaar service verlenen. Wij coördineren dat en verzorgen de administratie”, aldus Gautier. “Het ledenbestand zal dus niet alleen uit journalisten bestaan, maar ook uit bijvoorbeeld ICT-experts en accountants.” Basis voor het dienstenverkeer wordt een zo eenvoudig mogelijk online orderformulier.

Koffie en wifi

Een paar dingen gaat De Coöperatie wél zelf regelen. “We komen op 1 juni met werkplekken in Amsterdam en  Hilversum. Je betaalt per dag of maand voor een bureau inclusief wifi, koffie et cetera. We hopen dat zich hier ook organisaties als Follow The Money of de VVOJ gaan vestigen”, zegt Gautier.

Ook gaat De Coöperatie incasso’s verzorgen en gaat het samen met de NVJ juridische kwesties afhandelen, waaronder de eerdergenoemde modelcontracten. “Iedereen is daarover in de war, dus wij gaan leveringsvoorwaarden op maat opstellen. En omdat we als Coöperatie met velen zijn, wordt een volwassen onderhandelingsgesprek met de afnemer mogelijk, een wezenlijk gegeven.”

De doelen van De Coöperatie reiken verder dan het tackelen van praktische rompslomp. Gautier wil journalisten ook inhoudelijk meer kansen laten pakken, zodat ze hun verdienmodel openbreken. “We gaan leden als spreker of als dagvoorzitter aanbieden, ze helpen met crowdfunding en ze rechtstreeks artikelen laten verkopen via Reporters Online.” Ook succesvolle freelancers kunnen volgens Gautier iets uit De Coöperatie halen. “Ik vroeg laatst aan iemand die prima draait: maar spreek je weleens op congressen? ‘Nee, nooit’, was het antwoord.”

Acquisitie

Zelfs acquisitie wil De Coöperatie deels overnemen. Men gaat journalisten aanbieden bij grote bedrijven, als schrijvers van branded content. “Dat gebeurt elders al wel, maar niet gecentreerd. Wij moeten dé plek worden waar bedrijven content inkopen, sprekers vinden, enzovoorts”, zegt Gautier.

Wij kunnen beter business genereren dan journalisten zelf

Belangrijk target zijn de grootverbruikers van freelance diensten. Een grote titel met vele tientallen freelancers gaat mogelijk op jaarbasis in één keer “inkopen” via De Coöperatie. Ook een grote uitgever van publieksbladen is geïnteresseerd in een dergelijke constructie. Wanneer tarieven en voorwaarden ondermaats zijn, kan de groep freelancers samen een vuist maken.

De Coöperatie werkt met lopende rekeningen. Gautier: “Elke maand krijg je een overzicht van je inkomsten, bijvoorbeeld uit lezingen, en de kosten van wat je hebt afgenomen. That’s it. Het is als een barrekening bij het fitnesscentrum, waar de saunabezoeken en de drankjes op staan. Met als verschil dat je bij ons ook inkomsten hebt.”

Altijd iets extra’s

Ruim zevenhonderd journalisten hebben zich al aangemeld. Hoe realistisch is het dat De Coöperatie voor elk iets kan betekenen? “Dat weet ik niet”, zegt Gautier. “Het blijft een moeilijke markt. Wat ik wel weet, is dat wij in beginsel beter in staat zijn om business voor een journalist te genereren dan hijzelf. Wij hebben ingangen die hij niet heeft.”

De Coöperatie is een uitgever in de zin dat het journalistiek te gelde maakt. Het fundamentele verschil is dat bij de klassieke uitgever de journalist slechts leverancier is. Bij De Coöperatie staat de uitgever echter in dienst van de journalist. “De winst die wij maken, vloeit terug naar de leden, die mede-eigenaar zijn. Zij gaan straks democratisch bepalen wat ermee gebeurt”, zegt Gautier, daarmee de ideële inslag van De Coöperatie onderstrepend.

Parijs en New York

Bestaande organisaties kunnen zich aansluiten, zo hoopt Gautier dat De Verhalenmarkt onder de kap van De Coöperatie komt. Gautier kijkt ook over de grens, en noemt steden als Parijs en New York. “We krijgen nu al vragen van journalisten uit het buitenland. Ons model is open source, iedereen mag meedoen, maar wel als onderdeel van De Coöperatie. Op die manier kunnen we de grootste internationale infrastructuur voor freelance journalisten worden.”

De Coöperatie wordt dinsdagavond 29 maart gelanceerd. Bekijk hier de uitzending van Tegenlicht waarin Teun Gautier over De Coöperatie vertelt. Meer over de precieze opzet van het platform is te lezen in de FAQ.