Hoe de logica van media de vliegangst vergroot (terwijl er minder ongelukken plaatsvinden)
Nieuws |Onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam analyseerden de berichtgeving over luchtvaartincidenten uit Nederlandse kranten in de periode van 1991 tot en met 2015 en legden deze resultaten naast officiële data over vliegtuigrampen. Ondanks dat het aantal vliegincidenten is afgenomen – dankzij verbeterde luchtvaarttechniek – observeerden de onderzoekers een stijgende trend in de relatieve hoeveelheid aandacht voor deze ongelukken.
Aantal ongelukken heeft geen invloed
In maanden waarin er veel media-aandacht voor vliegtuigongelukken was, bleken Nederlanders minder vaak te vliegen. Vreemd genoeg werd er geen verband gevonden tussen de hoeveelheid ongelukken en vlieggedrag. De hoeveelheid media-aandacht heeft dus een grotere invloed op het gedrag van het publiek dan het aantal ongelukken dat daadwerkelijk plaatsvindt.
Eén neergestort vliegtuig is nieuws, maar dat er steeds meer vliegtuigen veilig landen vinden we heel normaal
Een verklaring voor dit contrast tussen berichtgeving en de werkelijkheid ligt volgens de onderzoekers in de logica van nieuwsproductie. Doordat nieuws vaak wordt gedefinieerd als datgene wat buitengewoon en uitzonderlijk is, focussen veel media op incidenten en verliezen ze de complete, vaak positievere werkelijkheid uit het oog. Eén neergestort vliegtuig is bijvoorbeeld nieuws, en wordt alleen maar groter nieuws naar mate er minder vliegtuigen neerstorten, maar dat steeds meer vliegtuigen veilig landen is minder nieuwswaardig; dat vinden we heel normaal.
Verstoord wereldbeeld
Door deze ‘evenementgedreven’ berichtgeving gaan media al gauw voorbij aan de onderliggende, complexere realiteit van het dagelijks leven en zien ze langetermijnontwikkelingen, bijvoorbeeld de verbeterde veiligheid van vliegtuigen, over het hoofd. Door zo’n verstoord wereldbeeld te schetsen, kunnen media het publiek het idee geven dat vliegen onveiliger is geworden (en dus vliegangst vergroten), terwijl het tegendeel juist is.
De geobserveerde verschillen tussen de werkelijkheid en hoe de media deze weergeven, tonen volgens de onderzoekers aan hoe nieuws soms een eigen leven gaat leiden, en dat het proces van nieuwsselectie en –productie wordt beïnvloed door andere factoren dan de realiteit waarover nieuwsberichten moeten gaan. Bijvoorbeeld door commercie en sensatiezucht.
Frappant
De onderzoekers schrijven het frappant te vinden dat feitelijke statistieken als de hoeveelheid vliegrampen irrelevant lijken voor hoe het publiek handelt; blijkbaar is de mediarealiteit of de angst die media creëren, van grotere invloed op hoe het publiek zich gedraagt dan de realiteit zelf.
Toni G. L. A. van der Meer, Anne C. Kroon, Piet Verhoeven & Jeroen Jonkman (2018): Mediatization and the Disproportionate Attention to Negative News, Journalism Studies.
Foto door Owen Cavlys
