Musea dicht, concerten afgelast: wat betekent dat voor de cultuurjournalistiek?

Nieuws | Op de werkvloer

Na een crisisberaad kwam premier Mark Rutte op maandag 23 maart met nieuwe maatregelen om het coronavirus tegen te gaan. Een van die maatregelen was dat samenkomsten tot 1 juni beperkt moesten blijven tot maximaal 3 mensen. Eerder waren bijeenkomsten waar meer dan 100 mensen aanwezig zouden zijn al verboden. Tal van musea, concertzalen, theaters en andere plaatsen waar kunst en cultuur wordt beleefd, sloten hun deuren. Hoe gaan media die zich juist op cultuur richten, daarmee om? Popjournalist en presentator Atze de Vrieze van VPRO-muziekplatform 3voor12,  hoofdredacteur Dominique van der Mee van Tableau Fine Arts Magazine, hoofdredacteur Nicole Ex van See All This kunstmagazine en hoofdredacteur Domeniek Ruyters van Metropolis M geven antwoord.

‘De maatregelen kwamen als donderslag bij heldere hemel, en het drong daarom ook niet direct helemaal door,’ zegt Ruyters die net middenin de eindredactie van het nieuwe nummer van Metropolis M zat. ‘Last minute heb ik de tekst van het redactioneel op de situatie aangepast, kort voordat het nummer werd gedrukt. Het hele nummer aanpassen ging niet meer.’ Adverteerders trokken zich daarna uit het aprilnummer terug en online werden er minder banners verkocht.

Meer online doen

Dominique van der Mee van Tableau had al van schrijvers waar ze contact mee had in China gehoord wat de gevolgen van de maatregelen voor de kunst- en cultuursector daar waren geweest. Toen in Nederland iets vergelijkbaars gebeurde was het desondanks heftig. ‘Adverteerders trekken zich terug en willen eerst afwachten wat er gaat gebeuren. De losse verkoop van ons blad krijgt ook een enorme klap. Kunstbeurzen worden uitgesteld. Musea richten zich nu even op online. Kleinere galeries hebben het moeilijk. Desondanks zie ik ook veel creativiteit en inventiviteit. Musea gaan meer inzetten op online, waar ze een groter publiek kunnen bereiken. Wij zijn ook meer online gaan doen en hebben de rubriek Tableau Connect Online op onze site geopend. Hier geven we extra aandacht aan kunstenaars, galeries, kunstbeurzen en musea.’

Ook bij See All This is de losse verkoop van het lentenummer vrijwel stilgevallen. Nicole Ex: ‘Je kunt in zo’n situatie drie dingen doen: freeze, flight or fight. We zijn meteen in de ‘aanvalspositie’ gegaan en hebben alle veertig musea waar we mee samenwerken gebeld en gevraagd: “Wat kunnen we voor jullie doen?” Het antwoord was dat ze de collectie en tentoonstellingen online zichtbaar wilden krijgen. Dat hebben we meteen vertaald in het uitsturen van een extra kunstnieuwsbrief en we zijn begonnen met de podcast ‘Even bellen met…’  waarbij we iemand uit de kunstwereld vragen hoe het met hem of haar gaat en hoe ze de toekomst zien.’

Hardere journalistiek

Atze de Vrieze meldt dat er bij 3voor12, dat doorgaans tal van concertvooruitblikken en -registraties maakt, snel geschakeld moest worden. ‘Festivals vormen de hoeksteen onder onze verslaggeving door het jaar heen,’ zegt De Vrieze. ‘Normaal ben je daar in april mee bezig en met artikelen over de artiesten die daar komen optreden.’ Maar een geluk bij een ongeluk is dat de maatregelen vroeg in het jaar zijn genomen en het festivalseizoen nog niet op volle toeren draaide. ‘Er stond geen groot evenement als Pinkpop of Lowlands voor de deur dat we moesten cancellen. Normaal gaan we daar met de hele redactie heen. In april was het eerste evenement gepland waar twee redacteuren heen gingen en dat is een kleinere productie. Dat ging niet meer.’

Maar als er iets niet doorgaat, ontstaat er ruimte voor iets anders. ‘Ik werk nu aan een serie over One hit wonders,’ zegt De Vrieze. ‘Daar zou ik normaal geen tijd voor hebben in april.’ Ook merkt hij dat er een andere behoefte is ontstaan onder lezers en luisteraars. ‘Muziek- en cultuurjournalistiek is vaak gericht op het overbrengen van schoonheid en cultuur door middel van recensies en interviews, terwijl er nu meer behoefte is aan duiding en aan hardere journalistiek: welke toekomstscenario’s zijn er? Hoe moet het nu met de sector verder?’

Lekker rustig

In het nummer van juni/juli gaat Ruyters met Metropolis M meer op die scenario’s inhaken ‘met een aantal beschouwingen en opinies over de gevolgen van de crisis.’ Maar, zegt Ruyters: ‘Voor ons gaat het werk gewoon door. Online haken we op allerlei manieren in op de situatie, volgen nieuwe (online)  initiatieven, bespreken tentoonstellingen die nu verborgen zijn achter gesloten deuren, spreken kunstenaars over hun situatie en werk.’ Voor een deel gaat hij er ook vanuit dat een aantal culturele instellingen weer open zal zijn. Zo niet, ‘dan zijn de portretten die we maken, ook als de tentoonstelling niet doorgaat, toch interessant.’

En er zijn kleine aanpassingen in rubrieken. Zo schrijft Metropolis M bij de recensies normaal over vijf tentoonstellingen en een boek. Nu zal Ruyters het alleen bij boeken houden. Al met al gaat het werk gewoon door. Ruyter: ‘Het is iets lastiger om materiaal te verzamelen, maar er dient zich ook nog voldoende aan. We bezoeken alleen geen tentoonstellingen, wat ook wel weer lekker rustig is – heb je meer tijd om eens een film of documentaire online helemaal uit te kijken.’

Terugtrekken met een tijdschrift

Dominique van der Mee: ‘Het gekke is wel dat we een toename van het aantal bestellingen van ons tijdschrift zien. Mensen blijven behoefte hebben aan print en geven zichzelf per post een blad cadeau. Kunst beleef je van papier anders dan van een scherm. Überhaupt denk ik dat print straks juist zeer gewild is. Als alles voortdurend online plaatsvindt, krijgen mensen meer behoefte om zich uit die vluchtigheid terug te trekken met een boek of een mooi tijdschrift.’

Nicole Ex sluit zich daarbij aan. Ze heeft vanwege de coronacrisis het aanstaande zomernummer omgegooid. ‘Kunst is fysiek en tactiel en als je iets online bekijkt, word je weer je computer ingezogen.’ Haar plan is om een zomernummer te maken dat meer is dan alleen een overzicht van mooie kunst. Ze wil er de lezers mee prikkelen iets interactiefs te doen, het tactiele van kunst benadrukken. Wat ze precies heeft bedacht houdt ze nog even voor zich.

Alle vier bespeuren ze een toename in bezoekersaantallen op hun websites. De Vrieze zegt dat vooral artikelen over vouchers  die al dan niet worden gegeven voor evenementen die zijn afgelast, goed worden gevolgd. Van der Mee: ‘We krijgen veel meer vragen van bezoekers, bijvoorbeeld: “is een tentoonstelling in de buitenlucht nog wel open”?’ Ex: ‘We hebben opvallend genoeg nog nooit zoveel lezerspost en zoveel bijval gekregen en zien juist een toename aan abonnees. Mensen hebben meer tijd om van kunst te genieten en erover te lezen.’

Lees ook:

Hoe documentairemaker Monique Nolte (van ‘Het beste voor Kees’) haar vak opnieuw uitvindt

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.