Niet de brievenbussticker, maar corona dreigt huis-aan-huiskranten de laatste zet te geven

Het is simpel, zegt Roy Keller, voorzitter van de NNP: ‘Het is de komende drie maanden onmogelijk dat de huis-aan-huiskranten iedere week verschijnen. Dat kunnen de uitgevers niet betalen.’ Op zijn bureau lag woensdagmiddag een brief die naar minister Slob gaat namens alle uitgevers, met daarin de vraag om een steunfonds voor de lokale media. Eigenlijk, zegt Keller, is dat geld vrijdag al nodig.

Al die mensen die gewend zijn de papieren krant in de bus te krijgen, gaan niet ineens online op zoek naar nieuws

Juist tijdens deze coronacrisis is lokale nieuwsvoorziening ontzettend belangrijk, benadrukt Keller. De cijfers van de NOM Regiomonitor 2019 laten inderdaad zien dat de huis-aan-huiskranten nog altijd een grote rol spelen. 53 procent van de Nederlanders leest wekelijks een huis-aan-huisblad en doet dat voornamelijk om op de hoogte te blijven van lokaal en gemeentelijk nieuws. De huis-aan-huistitels zijn ook online aanwezig, maar van alle lezers in het NOM-onderzoek leest maar liefst 82 procent het huis-aan-huisblad uitsluitend op papier. NNP-voorzitter Keller: ‘Al die mensen die gewend zijn de papieren krant in de bus te krijgen, gaan niet ineens online op zoek naar het nieuws. Zo simpel is het niet.’ Volgens Keller is ook de omzet van online advertenties bij de meeste uitgevers maar een paar procent van het geheel.

Steun van lezers en gemeente

Sommige uitgevers hebben niet gewacht op steun van de nationale overheid. BDU, uitgever van 30 titels, roept sinds zaterdag op de websites van huis-aan-huiskranten lezers op een abonnement te nemen of eenmalig geld te doneren. De toekomst van de nieuwsmerken die BDU uitgeeft, zo schrijft algemeen directeur Heiko Imelman, hangt aan een zijden draadje. ‘In een week zijn we 50 procent van de omzet kwijtgeraakt’, zegt Imelman desgevraagd, ‘en zoals het ernaar uitziet zal die daling nog verder gaan.’ Afgelopen jaar experimenteerde BDU al met een donatiemodel. Ook was BDU al begonnen met het aanbieden van online premium-abonnementen voor sommige titels. ‘De techniek was dus al beschikbaar, nu de advertentiemarkt compleet inklapt, willen we gelijk doorpakken.’

Uitgever BrugMedia in Kampen krijgt hulp van de lokale overheid. ‘50 tot 75 procent van mijn omzet is verdampt’, vertelt Johan van der Kolk, mede-eigenaar en commercieel directeur. BrugMedia besloot daarom dat hun papieren kranten van 31 maart niet zouden verschijnen, om druk- en distributiekosten te besparen. Toen de gemeente Kampen daarvan hoorde, kreeg de uitgeverij hulp aangeboden. Van der Kolk: ‘Normaal gesproken publiceert de gemeente in iedere papieren editie een pagina gemeentelijk nieuws. Nu is toegezegd dat de gemeente Kampen tot 1 juni iedere editie vier pagina’s vult. Zo heb ik basis-omzet en kan ik de papieren krant in Kampen blijven drukken en verspreiden.’ Inmiddels is BrugMedia ook met andere gemeenten in gesprek.

Podium voor gemeente

Zomaar de hand ophouden bij de gemeente wil Van der Kolk niet. ‘In ruil voor hun steun geef ik de gemeente een podium. Naast de vier extra pagina’s kunnen we ook al het andere nieuws van de gemeente brengen via onze reguliere nieuwspagina’s.’ Op deze manier vindt hij de steun te rechtvaardigen. Voor het vragen van een vrijwillige bijdrage aan lezers, zoals de BDU doet, vindt van der Kolk het nog te vroeg. ‘Ik begrijp het, maar alle ondernemers hebben het moeilijk en die vragen ook niet allemaal om geld. Misschien denk ik er over een paar weken anders over, maar nu zie ik dat nog niet zitten’. BDU-directeur Imelman vindt juist dat verschillende acties elkaar versterken. Ook hij is in gesprek met gemeenten, want: ‘Op verschillende plekken om hulp roepen maakt de urgentie nog duidelijker.’

Van der Kolk voelt het als een maatschappelijke verantwoordelijkheid om zijn kranten waar mogelijk te laten verschijnen. Geld zal hij de komende tijd niet verdienen. ‘Ik hoop de schade tot het minimum te beperken, maar dat zullen wij achteraf kunnen concluderen.’

Ja/ja-sticker

De coronacrisis is een extra tegenslag voor de huis-aan-huisbladen in Nederland. Een nieuwe brievenbussticker bracht de verspreiding van de kranten al in gevaar. De nee/nee-sticker die Nederlanders kunnen opplakken als ze geen reclamefolders en huis-aan-huiskranten willen ontvangen, zou plaatsmaken voor een ja/ja-sticker. Alleen mensen die deze sticker op hun brievenbus plakken, ontvangen nog reclamefolders en een huis-aan-huiskrant. De mensen die geen sticker plakken, ontvangen niets meer. Met dit systeem willen gemeenten verspilling van papier tegengaan en de hoeveelheid afval beperken. Maar het systeem zou het bereik van de huis-aan-huiskranten in de praktijk erg verkleinen. Dat heeft direct invloed op het tarief voor adverteerders en de inkomsten van de uitgevers.

De uitgevers gingen in gesprek met verschillende gemeenten, waaronder Amsterdam en Rotterdam. In die gemeenten vallen de huis-aan-huiskranten niet onder de ja/ja-sticker mits ze een bepaald percentage redactionele inhoud bevatten. Daardoor vallen ze niet onder de noemer ‘reclamefolder’. De gemeente Utrecht was het hier niet mee eens en wilde de huis-aan-huisbladen wél pas bezorgen met een ja/ja-sticker. DPG spande daarop een kort geding aan, dat ze in eerste instantie verloren, maar in hoger beroep wonnen. Daarmee is het bereik van de huis-aan-huiskranten ook in Utrecht gered, en is het gevaar dat andere gemeenten het voorbeeld van Utrecht zouden volgen voorlopig afgewend.

Berichten van gemeenten en provincies

Anderhalf jaar geleden viel een andere inkomstenbron voor de huis-aan-huiskranten al weg. Tot dan toe waren gemeenten en provincies verplicht nieuws en aankondigingen te publiceren in de papieren lokale media, maar die verplichting werd afgeschaft. Hoeveel verlies dat betekende voor de huis-aan-huiskranten is niet precies bekend, maar de NNP schat dat het in totaal om een bedrag van 15 tot 20 miljoen gaat.

Lees ook:

Wees duidelijk over de risico’s: lessen over misinformatie en het coronavirus
Willen mensen wel betalen voor huis-aan-huisnieuws? Ja hoor, ontdekte BDU Media vorig najaar