Vers Beton en Open Rotterdam brengen onderzoeksjournalistiek naar nieuw publiek

Hoofdredacteuren Celeste Boddaert van Open Rotterdam en Eeva Liukku van Vers Beton hebben een druk jaar achter de rug. Sinds ze eind vorig jaar hoorden dat hun gezamenlijke aanvraag voor de subsidieregeling onderzoeksjournalistiek van het Stimuleringsfonds succesvol was, kwamen hun samenwerkingsplannen in een stroomversnelling terecht. Met een bijdrage van ruim 150.000 euro  konden freelance journalisten worden aangetrokken om te werken aan vijf onderzoeksdossiers in woord en beeld.
Het plan om samen te gaan werken aan onderzoeksjournalistiek was er al een tijdje. Als twee kleine, onafhankelijke media in de stad bedienen ze ieder hun eigen doelgroep. Waar Open Rotterdam een divers, breed en jong publiek trekt, wordt Vers Beton vooral gelezen door hoogopgeleide Rotterdammers. Alles wat Open Rotterdam op het gebied van video doet, zoals YouTube- reportages en Insta Stories, kon de diepgravende onderzoeken en longreads van Vers Beton kracht bijzetten, was het idee. En zo geschiedde.
De onderzoeksredactie van Vers Beton, de Harde Kern, draait inmiddels op volle toeren. Samen met (camera)journalisten van Open Rotterdam duiken ze in zaken die vele Rotterdammers aangaan, maar waarvan niemand precies weet hoe de vork in de steel zit.

Logistieke puzzel

De samenwerking tussen Vers Beton en Open Rotterdam was in het begin soms even aftasten. Als kleine redacties, die voornamelijk uit freelancers bestaan, waren ze niet gewend aan samenwerken met meerdere mensen aan een onderwerp. Ook liep de planning van beide redacties niet altijd gelijk, bijvoorbeeld waar het ging om publicatiemoment. Open Roterdam is als lokale nieuwsomroep met TV- en radiozenders en online verhalen gewend aan snel schakelen, dicht op de actualiteit zitten en snel nieuws brengen, waar Vers Beton een langere aanlooptijd gewend was. Boddaert: ‘Dan spraken we af: woensdag publiceren. Wij gingen dan uit van een deadline op woensdag, terwijl dat bij Vers Beton betekent: dinsdag klaar hebben.’
De samenwerking was een ‘live experiment’, waarbij tijdens het productieproces steeds dingen werden aangepast. Al gauw bleek de meerwaarde van de kruisbestuiving van schrijvers, fotografen en videojournalisten. Een aantal van hun onthullingen kreeg door samenwerkingen met nationale media ook landelijke publiciteit. Naast zeer gewenste naamsbekendheid, bracht dit ook het nodige logistieke puzzelwerk met zich mee.

Bijna elk onderzoek heeft al raadsvragen opgeleverd, dus mensen beginnen de impact nu ook te zien

‘Ik geloof niet in samenwerken om het samenwerken,’ zegt Liukku. ‘Je kunt samen met mediapartners heel veel bereiken, maar er moet wel een plan voor klaarliggen. Het is een kwestie van heel duidelijk afstemmen: wie maakt wat en wie publiceert wat en wanneer? Je moet strategisch zijn en bedenken: waar hebben we allemaal het meest aan? Bij elk dossier leerden we weer meer over hoe we dat het beste konden aanpakken.’
Boddaert zag vooral meerwaarde in samenwerken met nationale media waar het ging om verhalen die anders ‘in Rottterdam zouden blijven’, terwijl ze een groter publiek verdienden. Zo werd er samengewerkt met De Groene Amsterdammer om een dossier over Rotterdam-Zuid te maken. ‘Wij publiceren alleen over Rotterdam, terwijl De Groene Amsterdammer het landelijke belang ziet, daarin vullen we elkaar aan.’
Voor het dossier werkten Vers Beton, Open Rotterdam en De Groene ook samen met onderzoeksjournalisten van het platform Investico. Zij doken in het verhaal achter de grootscheepse renovatie van Zuid, een gebied dat landelijk bekend staat als de ‘slechtste wijk van Nederland’.
Een andere samenwerking werd aangegaan met NRC, waarmee ze een uitgebreid dossier publiceerden over ‘de jungle die Jeugdzorg heet’. Het onderzoek legde bloot hoe het, ondanks hervormingen van het systeem, helaas nog altijd te vaak de jeugdzorg zélf is die kinderen beschadigt.

Het begint met een vraag

De kracht van de dossiers van Vers Beton en Open Rotterdam is dat ze vaak beginnen met een vraag die de gemiddelde stadsgenoot zichzelf ook zou kunnen stellen. Zo werd de wereld van particuliere beleggers onder de loep genomen aan de hand van de vraag: ‘Wie bezit onze stad’?
Ook belichten ze onderwerpen waar de meningen over verdeeld zijn, maar waarvan niemand echt het fijne weet. Zo begon het onderzoek naar de (over)ambitieuze plannen voor het gloednieuwe Feyenoord City stadiongebied met de vraag: tekent Feyenoord zijn financiële doodvonnis met een nieuw stadion, of is het een voltreffer voor Rotterdam Zuid?
Een ‘explainer video’, waarin de onderzoeksjournalist Bram Logger in een filmpje van ruim zeven minuten de business case doorrekent, werd volgens Boddaert ‘een ongelofelijke hit’. ‘Feyenoord City was echt een dossier dat we kracht konden bijzetten met video. Door heel intensief samen te werken met de onderzoeksjournalist die het verhaal maakte, konden we de explainer toevoegen aan het verhaal. Kruisbestuiving, dus. Dat is wat we voor ogen hadden: aan de ene kant hele goede onderzoeksjournalistiek en aan de andere kant een creatieve vertelvorm.’
Hoe het verder gaat met de onderzoeksredacties van de twee Rotterdamse media is nog even afwachten. Het tweetal is hard op zoek naar nieuw fondsengeld om meer dossiers te kunnen maken. Ook is Vers Beton een ledenactie gestart om vast inkomen te werven. ‘We hebben nu 550 supporters en dat moeten er minimaal 2000 worden. We zien wel een toename van het aantal leden sinds we de onderzoeksdossiers publiceren, dus hopelijk zet dat door,’ aldus Liukku.

Volle zalen

Het publiek is tot nu toe in ieder geval zowel online als offline enthousiast. De meest recente ‘Vers Beton Live’ talkshow, over een onderzoek naar teruglopende nachthoreca in de stad, trok een volle zaal.
Ook gebruiken de redacties de live evenementen om te horen wat er leeft in de stad. ‘We hebben lezers onderwerpen laten pitchen waarvan zij vinden dat we die moeten onderzoeken,’ vertelt Liukku. ‘Zo horen we welke klachten er uit de samenleving komen. Mensen komen binnen en zeggen: “ik maak dit mee”.’
Voor het verhaal over nachthoreca namen verslaggevers op verschillende aangekondigde tijdstippen plaats in een café, zodat mensen aan konden schuiven met hun tips en verhalen. Door de naamsbekendheid na de eerder dossiers van dit jaar gebeurt dit steeds meer. Liukku: ‘Bijna elk onderzoek heeft inmiddels al raadsvragen opgeleverd, dus mensen beginnen de impact nu ook te zien.’
Illustratie: Bouke Verwijs