Journalisten in overheidsdienst: waarom die ontwikkeling meer dan zorgelijk is
Nieuws |Om te beginnen is het een teken dat – zoals eerdere onderzoeken van het Fonds al lieten zien – de verschraling van de journalistiek op regionaal en lokaal niveau ernstige vormen aanneemt. Steeds meer kleinere gemeenten en regio’s moeten het doen met weinig of zelfs helemaal geen onafhankelijke journalisten. Een ander teken is, dat ook gemeenten en provincies kennelijk zelf de last daarvan ondervinden. Een gemeentebestuur heeft de behoefte om te laten zien welke besluiten worden genomen en waarom. Dat is lastig als er geen journalisten meer bij de gemeenteraadsvergadering zitten of op andere wijze het reilen en zeilen van een gemeenteraad en college volgen.
‘Onafhankelijke’ journalistiek
We zien daarom niet alleen in Oudewater, maar in veel meer steden, dat gemeentebesturen zelf iemand aanstellen om verslag te doen van besluiten en discussies. We zien ook dat er op regionaal en lokaal niveau fondsen worden opgericht om journalistiek te ondersteunen.
Aan de wildgroei van journalisten in overheidsdienst en journalistieke fondsen zitten voetangels en klemmen
Tekenen van de tijd. Niet altijd even doordacht, doorgaans wel goed bedoeld. Maar aan die wildgroei van journalisten in overheidsdienst en journalistieke fondsen zitten wel wat voetangels en klemmen. Om te beginnen is er een duidelijk verschil tussen het in dienst nemen van een journalist en het beschikbaar stellen van geld voor onafhankelijke journalistiek. Een gemeentebestuur zal weinig geneigd zijn om via ‘hun’ verslaggever weerstand in de stad te organiseren. Met andere woorden, zo’n overheidsjournalist wordt geacht verslag te doen van de verstandige besluiten van raad en college.
Journalistieke fondsen creëren ongelijkheid
Dan is het oprichten van zo’n lokaal of regionaal fonds beter, zou je zeggen. Maar ook daar is wel een opmerking bij te plaatsen. Al was het maar dat er een grote ongelijkheid ontstaat tussen gemeenten of provincies die wel middelen ter beschikking stellen en zij die dat niet doen. Sterker nog, het is niet ondenkbaar dat vooral gemeenten en provincies die een open communicatie met hun burgers willen, geneigd zullen zijn tot dit soort steunoperaties. Zij die daar geen behoefte aan hebben, doen het niet. Immers, journalisten zijn lastig, stellen vragen, zoeken de tegenstand op, proberen het verhaal van meer kanten dan alleen die van het college te belichten.
Een burgemeester zei bij haar aanstelling in een nieuwe gemeente: ‘Gelukkig zijn hier geen journalisten’
In het onderzoek dat het Fonds enkele jaren geleden uitvoerde, stuitten we op een burgemeester die bij haar aanstelling in een nieuwe gemeente zei: ‘Gelukkig zijn hier geen journalisten.’ We stuitten ook op een wethouder die zei: ‘Het gaat er niet om dat ik dagelijks word gecontroleerd, het gaat er om dat ik wéét dat ik kan worden gecontroleerd, dat is bepalend voor mijn handelen’. Het gaat om het verschil tussen die twee uitgangspunten. De wethouder zal er alles aan doen om te zorgen dat er een gezond journalistiek klimaat in zijn of haar regio of gemeente is. De burgemeester heeft daar kennelijk geen belang bij. Dan zou je dus kunnen zeggen, dat juist op de plekken waar die vrije nieuwsgaring het hardste nodig is, er de minste kans is dat die komt.
Nieuwe kansen voor onderzoeksjournalistiek
Het item van Nieuwsuur eindigde met de aankondiging dat er geld beschikbaar komt voor onderzoeksjournalistiek. Dat klopt. Vanaf 1 september kunnen op deze site aanvragen ingediend worden voor de nieuwe subsidieregeling voor onderzoeksjournalistiek. Dat biedt dan de kans aan journalisten die onafhankelijk kunnen opereren om eens wat dieper in gemeentelijke of regionale zaken te duiken. En het zou mooi zijn als we als ‘bijvangst’ nog wat andere zaken kunnen regelen om journalisten in staat te stellen een spade dieper te graven. Door slim om te gaan met social media bijvoorbeeld, of door publieke instanties zo ver te krijgen dat data beschikbaar worden gesteld.
Dus ja, het is zorgelijk, maar we krijgen ook de kans om er iets aan te doen.
Bekijk hier het item van Nieuwsuur over de aanstelling van een verslaggever door de gemeente Oudewater
