Op de redactie van de toekomst werken designers, developers en journalisten samen: ‘Inspirerend, maar ook wennen’

Op nieuwsredacties kan en moet nog veel meer geëxperimenteerd worden, vindt Noortje van Eekelen. Ze is de initiatiefnemer van het programma Designalism Newsroom. Tijdens acht bijeenkomsten werken ontwerpers, kunstenaars, journalisten en developers samen aan innovatieve en creatieve vertelvormen. Het doel? Een breder en diverser publiek betrekken bij de journalistiek.

Wat gebeurt er als je een informaticus, een autonoom kunstenaar en een schrijvend journalist samen nieuws laat maken? Nee, dit is niet het begin van een slechte grap, maar een vraag die Noortje van Eekelen van design- en journalistiekplatform ACED al langer bezighield. Samen met onder meer Jasper Schelling (ACED) en Geesje van Haren (VersPers) besloot ze om deze ‘nieuwsredactie van de toekomst’ gewoon te faciliteren.

Iedere vrijdag komen de achttien deelnemers samen in mediamuseum Beeld en Geluid Den Haag. Via een wervingscampagne zijn uit meer dan tachtig aanmeldingen tien talenten geselecteerd. Zij zijn gekoppeld aan acht ervaren journalisten van Pointer, de Volkskrant en de NOS. Samen vormen ze nu drie deelredacties. Daarbij is gelet op een goede balans van de verschillende disciplines.

Ongelijkheid

De teams houden zich bezig met drie actuele vraagstukken, aangedragen door de nieuwsorganisaties. De rode draad is ongelijkheid. ‘Dat is natuurlijk heel breed’, licht Van Eekelen toe. ‘Pointer richt zich specifiek op ongelijkheid op de woningmarkt, NOS op vermogensongelijkheid en de Volkskrant op het invoelbaar maken van ongelijkheid.’

In de ochtend gaan de teams aan het werk, in de middag komen gastexperts langs. Denk aan Janice Deul, expert op het gebied van representatie en diversiteit. Of kunstenaar en ontwerper Yuri Veerman. Zij moeten de deelnemers inspireren en uitdagen buiten de kaders te denken.

Tijdens de vijfde bijeenkomst vertelt universitair docent Artificial Intelligence Peter van der Putten (Universiteit Leiden) wat de onderzoeks- en datajournalistiek kan hebben aan kunstmatige intelligentie. Na de presentatie zoeken de deelredacties elkaar op en gaan ze aan de slag. Van der Putten loopt – net als de organisatoren – langs om kritische vragen te stellen en advies te geven.

Eerst uitzoomen

‘Ideeën hebben we meer dan genoeg’, vertelt fotograaf Charmaine de Heij. Ze zit in de deelredactie van de Volkskrant. ‘De eerste paar bijeenkomsten waren we zoekende. We wilden iets met culturele ongelijkheid en privileges. Maar wat precies, wisten we niet. Vorige week hebben we maar gewoon de knoop doorgehakt en gestemd.’

Zelf neem ik vaak mijn moeder in gedachte als ik een item produceer. Zou zij dit begrijpen?

Ook Pascal Bakker, in het dagelijks leven regisseur Nieuws bij NOS, vindt het een uitdaging om alle ideeën om te toveren tot een concreet eindresultaat. ‘Ik ben gewend om meteen in een eindproduct te denken. Mijn deadlines zijn kort: het journaal móét elke dag op tv komen. Designers denken veel conceptueler en vrijer. Inspirerend, maar ook wennen. In het begin moest ik mezelf dwingen eerst even uit te zoomen voor we aan de slag gingen.’

Hij leert dus een hoop van de andere disciplines uit zijn team. Tegelijkertijd brengt hij zelf ook het een en ander mee. ‘Mijn kracht ligt in het toepasbaar maken van grote ideeën. Complexe maatschappelijke thema’s, zoals vermogensgelijkheid, kan ik helder weergeven. Daar ben ik als regisseur in opgeleid. Zelf neem ik bijvoorbeeld vaak mijn moeder in gedachte als ik een item produceer. Zou zij dit begrijpen?’

Geen losse eilandjes

De ideeën bij de deelredactie van NOS krijgen steeds meer vorm. Ze hebben hun doelgroep inmiddels gedefinieerd: ze richten zich op de rijkste tien procent van de Nederlandse samenleving. Maar hoe bereiken ze hen? Bakker: ‘We twijfelen nog of we iets doen met een online tool, of juist met een busje het land ingaan.’

Van Eekelen: ‘De uitkomst van dit programma moet een concrete journalistieke productie worden. Denk aan een website, een installatie of een literair verhaal. Of iets waar we ons nu nog geen voorstelling van kunnen maken. Het moet niet bij een experiment blijven, de nieuwsorganisaties moeten er echt iets mee kunnen.’

Wat Van Eekelen precies verstaat onder de ‘nieuwsredactie van de toekomst’? ‘Precies wat je hier ziet gebeuren. Een nieuwsredactie waar designers, developers en journalisten niet op losse eilandjes hun ding doen, maar vanaf het eerste moment samenwerken. En de ruimte krijgen om nieuwe ideeën te bedenken, ontwikkelen, testen en bekritiseren. Daar is nu vaak te weinig tijd en ruimte voor op een redactie.’

Media denken nu vaak: O ja, we moeten iets met TikTok. Maar waarom is dat zo? En zijn er nog alternatieven? Dat onderzoeken ze meestal niet

Zelf heeft ze dat in de praktijk ondervonden. De designer en onderzoeker werkte jarenlang op de nieuwsredactie van Het Financieele Dagblad en NRC Handelsblad. Daar was ze verantwoordelijk voor het visueel ontwerp van de voorpagina en de vertaling daarvan naar online.

‘Maar bij beide redacties nam ik zelf afscheid, omdat ik teleurgesteld was. Ik haalde veel voldoening uit de dynamiek van het werken op een nieuwsredactie, maar het viel me op dat de beeldredactie vooral faciliterend werd ingezet. Dat past niet bij deze tijd.’ Inmiddels zien steeds meer nieuwsmedia zelf ook in dat dat anders kan, merkt ze.

Minecraft als nieuwsmedium

Wat moeten we ons voorstellen bij nieuwe vertelvormen? Van Eekelen: ‘Neem Follow the Money, die met een show in het theater staat.’ Een ander voorbeeld: the Uncensored Library. In veel landen hebben burgers geen toegang tot vrije pers. Daarom heeft Reporters Without Borders samen met een designbureau een bibliotheek gebouwd in de game Minecraft. ‘In eerste instantie denk je misschien: huh, nieuws op Minecraft? Maar juist daar is de doelgroep te vinden. Dat vind ik geniaal.’

Van Eekelen hoopt dat de nieuwe vertelvormen waar de deelnemers van Designalism Newsroom aan werken, een nieuw publiek bij de journalistiek betrekken. Jongeren, maar ook laaggeletterden en digibeten. ‘Media denken nu vaak: O ja, we moeten iets met TikTok. Maar waarom is dat zo? En zijn er nog alternatieven? Dat onderzoeken ze meestal niet.’

De pilot krijgt zeker een vervolg, benadrukt Van Eekelen. ‘We vragen de deelnemers geregeld om feedback. De keerzijde van zo’n diverse club mensen is dat de meningen snel uiteenlopen. Waar de ene deelnemer een gastcollege over AI super boeiend vindt, is dat voor de ander minder relevant. Maar je kunt natuurlijk nooit iedereen perfect bedienen. Het blijft voor ons ook een experiment. Bovendien zit de kracht juist in het tussengebied.’

De nieuwsorganisaties zijn in ieder geval enthousiast. Van Eekelen: ‘Laatst spraken we een van de hoofdredacteuren van de deelnemende media in dit programma. Hij gaf aan dat de deelnemers uitkijken naar de vrijdag in Den Haag. Na het weekend komen ze weer met frisse ideeën de redactie op.’

Benieuwd naar de resultaten van Designalism Newsroom? Op 8 juli 2022 presenteren de deelredacties hun producties tijdens een publieksevenement in Beeld en Geluid Den Haag. Toegang is gratis, maar je moet je wel even aanmelden.

Foto door: Emilia Martin.