De veelbesproken ideeën van Katharine Viner, hoofdredacteur van The Guardian

Katharine Viner werd in juni 2015 hoofdredacteur van The Guardian. Ze was toen al redelijk bekend, onder andere dankzij ‘The rise of the reader’, een lezing die journalisten wereldwijd aan het denken zette. Na haar aantreden publiceerde ze een serie teksten met vernieuwende ideeën. Ondanks het feit dat haar visie op online journalistiek er nog niet voor heeft gezorgd dat The Guardian weer winstgevend werd, heeft ze veel aanhangers. Zowel binnen de journalistiek als daarbuiten.

We zijn niet langer de alziende en alwetende journalisten die we waren

In al haar redactionele teksten schrijft Viner over de veranderingen die de opkomst van het internet teweeg heeft gebracht. Volgens Viner geloven veel journalisten dat het internet gewoon een nieuwe manier is om verhalen te publiceren, een medium dat je gebruikt om verhalen de wereld in te slingeren. In ‘The rise of the reader’ legt ze uit dat dat niet klopt: “We zijn niet langer de alziende en alwetende journalisten die we waren”, zegt ze. “Digitaal heeft de hiërarchie veranderd. Lezers kunnen direct reageren en sommige van die lezers weten veel meer over bepaalde onderwerpen dan onze journalisten.” Journalistiek is niet langer eenrichtingsverkeer. Journalisten en lezers staan tegenwoordig op gelijke hoogte.

Samenspel met publiek

Viner pleit daarom voor meer samenwerking met het publiek. Ze gelooft overigens dat dit samenspel er uiteindelijk voor zorgt dat ‘het publiek’ niet meer bestaat, en spreekt daarom over ‘the people formerly known as the audience’, net zoals mediaprofessor Jay Rosen dit deed in een blog uit 2006. Volgens Viner zorgt ‘the rise of the reader’ voor betere journalistiek, maar schuilen er ook nadelen in het feit dat de lezer niet langer een passieve ontvanger is. “Als je toestaat dat mensen reageren op je verhalen, zullen er altijd lezers zijn die bedreigende of beledigende dingen zeggen.”

Het internet dat we willen

Kunnen journalisten iets doen tegen alle haat die via internet verspreid wordt? Viner weet het niet zeker, maar hoopt van wel. “We hebben een cruciaal punt bereikt”, schrijft ze in een stuk over ‘online abuse’. “Voor vrouwen is online misbruik vaak gewelddadig en seksistisch. Voor niet-witte mensen is het vaak racistisch, voor Joden is het antisemitistisch en voor moslims is het islamofobisch. Eigenlijk worden we bijna allemaal door misbruik geraakt. Het is verschrikkelijk en velen van ons zijn er ziek van.”
In datzelfde stuk kondigt ze ‘The Web we want’ aan, een nieuwe rubriek op de website van The Guardian. In de rubriek doen journalisten onderzoek naar online misbruik, komen slachtoffers aan het woord en worden lezers gestimuleerd op een redelijke manier met elkaar te praten. Een prachtig voorbeeld van een productie binnen deze rubriek is ‘The internet warriors’, een interactieve webdocumentaire over mensen die elkaar doodsverwensingen sturen via internet.

Welkom in het post-truth tijdperk

In ‘How technology disrupted the truth’ opent Viner haar betoog met een nieuwsverhaal dat wat haar betreft tekenend is voor deze tijd: Piggate, een tekst over de seksuele handelingen die de toenmalige premier David Cameron verricht zou hebben met een dode varkenskop. Isabel Oakeshott, journalist en co-auteur van dit verhaal, vertelde nadat het verhaal viral was gegaan dat ze niet zeker wist of het waargebeurd was. Oakeshott vond dat de lezer dit zelf maar moest interpreteren. Viners afkeur is bijna voelbaar. Ze werpt een bijna wanhopig klinkende vraag op: “Doet de waarheid er nog wel toe?”
Viner ziet een vergelijkbaar probleem in de campagnes die voor het Brexit-referendum gevoerd werden. De leave-kant gaf zelf toe dat ze het gebruik van feiten in hun campagne onbelangrijk vonden. “Als feiten niet werken, het publiek de media niet vertrouwt en iedereen in zijn eigen waarheid gelooft, kunnen de gevolgen verwoestend zijn”, bepleit ze. Is er dan geen enkele reden om optimistisch te zijn over de toekomst van de journalistiek? Volgens Viner zitten we in een lastige positie, maar is het ondanks alle obstakels een opwindende tijd om als journalist mee te mogen maken. “We zijn bevoorrecht dat we in een tijd leven waarin we zoveel nieuwe technologieën kunnen gebruiken, en een tijd waarin we een publiek hebben dat ons kan helpen dit op de juiste manier te doen.”
Foto door Bryantbob (Wikimedia CC)