Betrouwbaar of onbetrouwbaar nieuws? Een 'voedingswaarde-etiket' tegen desinformatie

Is dit artikel betrouwbaar of niet zo? Om het mensen makkelijker te maken die vraag te beantwoorden, wordt er gewerkt aan manieren om de betrouwbaarheid weer te geven bij een artikel, bijvoorbeeld op social media of in een zoekmachine. Eén van de initiatieven op dat vlak is de Amerikaanse stichting NewsGuard, opgericht door journalisten. NewsGuard heeft een soort voedingswaarde-etiket voor nieuws ontwikkeld. Net zoals je op verpakkingen van producten kunt zien of iets wel gezond voor je is, kun je aan een Nutrition Label for News zien hoe betrouwbaar een bepaalde afzender is.

Groen of rood

NewsGuard controleert bijvoorbeeld of sites niet-kloppende berichten publiceren, misleidende koppen gebruiken en in hoeverre ze transparant zijn over wie de eigenaar is. Je kunt per punt zien of een nieuwsmedium positief of negatief scoort en uiteindelijk leidt dat tot een eindoordeel: groen of rood. De bedoeling is dat je razendsnel een beeld kunt vormen van de betrouwbaarheid van een site, alvorens je een artikel leest. Daarnaast kun je in een uitgebreide verantwoording lezen hoe NewsGuard tot zijn oordeel komt.

Een concreet voorbeeld van een site die er niet goed vanaf komt in het Nutrition Label is Russia Today. Die site scoort op vijf van de negen punten negatief en krijgt dus een waarschuwing mee. Politico.com heeft daarentegen een volledige groen label.

Handige informatie, maar je moet er als gebruiker wel wat voor doen: je hebt een speciale browserplugin nodig om de labels te kunnen zien binnen bijvoorbeeld Facebook en Google. Wie de plugin installeert, is zich waarschijnlijk al bovengemiddeld bewust van de (on)betrouwbaarheid van sommige nieuwsmedia, al kunnen scholen en bedrijven de plugin in principe voor iedereen installeren.

Credibility Coalition

Los van het feit dat de meeste argeloze internetgebruikers nooit met zo’n ‘etiket’ in aanraking komen, kun je ook nog discussiëren over de manier waarop media beoordeeld worden. Want welke factoren zeggen nu iets over de betrouwbaarheid van informatie? Hoe definieer je zo’n factor precies? En zou je niet een stap verder moeten gaan dan het beoordelen van hele media, en juist ieder los artikel moeten labelen?

Over die vragen buigt de Credibility Coalition zich, een organisatie opgericht en ondersteund door verschillende media-organisaties en stichtingen. Volgens onderzoeksleider Connie Moon Sehat is zo’n etiket complexer dan het klinkt. ‘Wat zijn nu precies de “voedingswaarden” waar je naar moet kijken? En wat is gezond en wat ongezond? Daarnaast moet je nadenken over het ontwerp van het label zelf: ga je voor een gedetailleerde lijst, zoals in de VS, of een simpel stoplicht, zoals in het Verenigd Koninkrijk,’ vertelde ze dit voorjaar op de conferentie SXSW in Austin, Texas.

‘Je moet je ook afvragen wat je wilt oplossen,’ ging Sehat verder. ‘De lijn tussen informatie en desinformatie is heel vaag. Je hebt zowel marketing als propaganda. En als je voor de voedingsanalogie kiest, dan kun je je afvragen of een voedingswaardenlabel wel dé oplossing is; het kan ook een voedselpiramide (een soort ‘schijf van vijf’, red.) zijn.’

Standaardisering van indicatoren

De Credibility Coalition heeft daarom besloten om te beginnen met een theoretisch onderzoek naar indicatoren die de betrouwbaarheid van informatie bepalen. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen indicatoren die gaan over de content (denk aan kloppende titels en het citeren van onafhankelijke bronnen) en indicatoren die gaan over de context (bijvoorbeeld of het originele content is en het soort advertenties dat erom heen staat).

De organisatie wil een lijst van deze indicatoren en de bijbehorende definities laten goedkeuren door het W3C, het internetconsortium dat ook gaat over webstandaarden zoals HTML en CSS. Op basis van die indicatoren kunnen artikelen en/of media vervolgens worden beoordeeld. En kan er dus bijvoorbeeld een voedingswaardenlabel worden ontwikkeld.

Een bezoeker van SXSW merkte tijdens de sessie van de Credibility Coalition op: ‘We hebben dit voor voeding, maar het werkt niet. Amerikanen zijn nog steeds te dik.’ Volgens Sehat is dat echter geen reden om dan maar niks te doen. ‘We kunnen in ieder geval benoemen wat goed en slecht is.’

Foto door: Peter Wendt