Onderzoek doen naar de instelling die jou betaalt: universiteitsblad Folia doet het

Nieuws | Onderzoeksjournalistiek

‘We hebben de smaak te pakken, maar doen het nooit meer.’ Zo vat Altan Erdogan lachend zijn ervaring met onderzoeksjournalistiek in het afgelopen jaar samen. Hij is hoofdredacteur van Folia, het universiteitsblad van de UvA, en van HvanA, het blad van de Hogeschool Amsterdam. Dit jaar heeft hij met behulp van subsidie van het Stimuleringsfonds een onderzoeksproject opgezet naar de afschaffing van de basisbeurs. Folia onderzoekt hoe de basisbeurs is gesneuveld, welke gevolgen dit heeft gehad voor studenten, en wat er is gebeurd met het geld dat door de afschaffing vrijkwam. Het zou immers ten goede komen aan het hoger onderwijs. Kortom, een onderwerp dat de doelgroep van Folia nauw aan het hart ligt.

Heet hangijzer

‘Met de subsidie hebben we een onderzoeksteam geformeerd, er zijn vier mensen intensief betrokken’, vertelt Erdogan. En er is ook iemand van buiten aangetrokken met veel onderzoekservaring, Yvonne van de Meent. ‘Zonder haar hadden we het niet gered. We hadden niet de nodige ervaring en uithoudingsvermogen.’

We zijn op veel gesloten deuren gestuit. Er is totaal geen transparantie

Van de Meent wist het team op koers te houden, zegt de hoofdredacteur: ‘We wisten natuurlijk dat het onderwerp een heet hangijzer is in de politiek en dat er daarom steeds weer aandacht voor zou komen, maar toch was het even schrikken wanneer andere media erover publiceerden. Het voelde alsof ze met ons onderwerp ervandoor gingen. Yvonne zei dan, ‘gewoon doorgaan, we zijn bezig met het grotere plaatje’, en ze had gelijk.’

Samenwerken met 17 redacties

Altan Erdogan
Altan Erdogan

Een voorwaarde bij de subsidietoekenning was dat Folia ook andere universiteitsmedia mee zou krijgen. ‘Dat is gelukt, we hebben samengewerkt met minstens zeventien redacties, allemaal van universiteiten of hogescholen.’ Het was voor het eerst dat de redacties samenwerkten. ‘Elk blad is al zo druk met het verslaan van het nieuws op de eigen instelling. En zelfs dat is nauwelijks te doen.’

Nu was krachten bundelen nodig, zegt Erdogan: ‘Er is veel geheim rond het thema. De Algemene Rekenkamer heeft een onderzoek gedaan, maar wil het niet vrijgeven en de universiteitsbesturen willen de financiën liever niet laten zien. We zijn op veel gesloten deuren gestuit. Er is totaal geen transparantie, terwijl het wel gaat om geld dat bij de studenten weg is gehaald.’

De inspanningen van de redacties hebben niet alleen een ‘zwembad aan informatie’ opgeleverd, het project heeft de redacteuren van Folia ook kritischer leren kijken. Het is immers geen sinecure om onderzoek te doen naar de instelling die je blad financiert, legt Erdogan uit. ‘Er geldt natuurlijk altijd een beetje don’t bite the hand that feeds you. Nu zijn wij in Amsterdam in een bevoorrechte positie, omdat wij ondergebracht zijn in een aparte stichting en er dus nog wat meer afstand is tot het bestuur, maar ook wij krijgen subsidie van de UvA en de HvA.’

Beïnvloeding van het bestuur

Het maakt niet uit hoe goed je je onafhankelijkheid vastlegt in redactiestatuten, denkt hij, er wordt toch altijd druk uitgeoefend. ‘Universiteiten zijn voortdurend bezig met hun imago. We moeten opboksen tegen een gigantische communicatieafdeling.’ Tegelijkertijd zit daar voor Erdogan de aardigheid in. ‘Het is eigenlijk veel moeilijker dan journalistiek bedrijven bij de Volkskrant of zo.’ Erdogan is er inmiddels aan gewend dat gepoogd wordt een verhaal te beïnvloeden. Al gaat dat soms heel subtiel, zoals bij dit onderzoek: ‘We zijn zeer benieuwd, zegt het bestuur dan, en ze hopen natuurlijk dat ze er zelf goed uitkomen.’

Hoeveel impact die bemoeienis heeft, hangt van jezelf af, zegt de hoofdredacteur. ‘Je moet altijd je rug rechthouden, dat kan alleen als je zeker weet dat je verhaal klopt. Daarom moet je heel kritisch naar je eigen werk blijven kijken. Het is een kleine wereld, je kent de mensen, je bronnen, al heel lang, juist daarom moet je je bronnen extra goed checken. Als je iets opschrijft wat niet helemaal blijkt te kloppen, dan ondergraaf je je eigen positie.’

Onderzoek op kleine schaal

De afhankelijkheid van de universiteit heeft ook haar weerslag op de vraag: gaan we nu meer onderzoeksjournalistiek bedrijven? Erdogan: ‘We kunnen niet zeggen: we laten het nieuws nu zitten. In de subsidievoorwaarden van de universiteit staan bijvoorbeeld ook targets hoeveel lezers we dagelijks naar de site moeten trekken. Dus we kunnen niet zomaar alle redacteuren inzetten op onderzoeksverhalen. We moeten roeien met de riemen die we hebben.’

Als je iets opschrijft wat niet helemaal blijkt te kloppen, ondergraaf je je eigen positie

Daarom vraagt de redactie de komende ronde van de regeling Onderzoeksjournalistiek geen subsidie aan bij het Stimuleringsfonds. Ze blijft wel onderzoek doen, maar dan op kleinere schaal, uitsluitend gericht op de UvA. ‘Mijn wens is dat we alles wat we hier geleerd hebben kunnen incorporeren in ons normale werk. Dan hebben we onze journalistiek structureel verbeterd, volgens mij is dat ook de bedoeling van de subsidie.’

Inmiddels is het onderzoek in de laatste fase beland. De redactie gaat zich binnenkort buigen over de vorm. ‘Dat wordt nog een hele klus’, vertelt Erdogan. ‘Er zijn verschillende ideeën over, een kwestie van stijl en smaak. Laat je het verhaal bijvoorbeeld aan de hand van een betrokkene zien of presenteer je keiharde cijfers?’

Vertaalslag naar het verhaal

Deze vertaalslag naar het verhaal heeft de hoofdredacteur aan het begin van het project onderschat. ‘Hoe zorg je dat je dit ook voor een niet-universitair publiek interessant opschrijft? Normaal gesproken hoeven we daar niet over na te denken. Verder willen we een video, een landkaart, daar hebben we geen standaard budgetten voor. Het komt er allemaal wel, maar het is moeilijker dan verwacht.’

Het plan is om begin volgend jaar te publiceren, in aanloop naar de verkiezingen. ‘Daarbij zal het onderwerp ongetwijfeld een rol spelen.’ En al waren politieke consequenties niet het doel van het onderzoek, hij hoopt er stiekem toch op. ‘Ons doel was: laten zien hoe het gegaan is en wat er te verbeteren valt. Maar ik hoop toch ook dat politici en besturen mede door ons onderzoek eens naar hun eigen financieel beleid gaan kijken en dat er meer medezeggenschap voor studenten komt.’

Foto: Fons Heijnsbroek

Lees ook:

Alle projecten die in januari subsidie kregen vanuit de regeling Onderzoeksjournalistiek

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.