De onthullingen van Project Polar: met dank aan hulp van buitenaf

[vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]Een onthulling die er niet was geweest als Foeke Postma, fanatiek hardloper en vrijwilliger bij onderzoeksnetwerk Bellingcat, niet op een dag uit nieuwsgierigheid de activity map in zijn app Polar had uitgeplozen. Op deze wereldkaart vol hardlooprondjes van medegebruikers kon hij tot zijn verbazing zien welke gebruikers er rond militaire bases sportten.
‘Met die informatie ging Foeke vervolgens naar ons. Hij wist dat wij vaak samenwerken met buitenlandse platformen, veel over privacy schrijven en ook al eens contact hadden gehad met Bellingcat,’ zegt Maaike Goslinga, redactiechef en aanjager van samenwerkingen bij De Correspondent. ‘Behalve een verhaal, wilde hij ook echt dat de situatie zou veranderen.'[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]

6.400 individuen

Na de gouden tip van Postma diepte een team van De Correspondent in een kleine drie maanden tijd de persoonsgegevens op van militairen en geheim agenten over de hele wereld: Project Polar was geboren. Ze wisten 6.400 individuen te traceren, onder wie mensen die vrijwel zeker in dienst zijn van onder andere de Nederlandse inlichtingendienst MIVD, de Russische geheime dienst en Britse Secret Intelligence Service. Mensen voor wie het beschermen van hun identiteit nota bene hun beroep is, zoals Correspondent-redacteur Maurits Martijn opmerkt in een aflevering van de Rudi & Freddie Show-podcast.
Om het probleem ook in de andere getroffen landen onder de aandacht te brengen, legde de redactie contact met onderzoeksjournalisten uit die bewuste landen.

Berichtje op Signal

Sommigen deden aanvullend onderzoek voor Project Polar, zoals de Finse Hanna Nikkanen (Polar is een Fins bedrijf) en de Amerikaanse CBS News-journalist Zack Whittaker. Zij waren bovendien essentieel om buitenlandse autoriteiten onder druk te zetten. ‘Hanna heeft bijvoorbeeld enorm geholpen door het Finse defensieministerie, de Finse privacy-autoriteit en Polar zelf onder druk te zetten,’ zegt Daphne van der Kroft, die zich als campagneleider bij De Correspondent met het project bezighield.

Polar raakte er na veel moeite van doordrongen dat het de activity map uit de lucht moest halen, wat voor De Correspondent een voorwaarde was om te publiceren. ‘Van Hanna en haar werkgever, onderzoeksplatform Long Play, wist ik dat ze te vertrouwen zijn door onze eerdere samenwerking met hen. Ik hoefde Hanna maar één berichtje op Signal te sturen en direct zag ze dat het serieus was en was ze bereid om te helpen,’ zegt Goslinga.
‘Wij zijn eigenlijk doorlopend bezig met het aanknopen van connecties met andere journalisten, vaak uit het buitenland. In ons manifest staat dat onze journalistiek niet stopt bij de landsgrens. Buitenlandse perspectieven kunnen andere dingen agenderen en blootleggen.’[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_empty_space height=”60px”][vc_column_text]Om onderzoeksjournalistiek te kunnen blijven bedrijven, werken journalisten samen. Er ontstaan tijdelijke verbonden tussen Nederlandse en buitenlandse media, freelancers en vaste redacties, journalisten en vrijwilligers. In deel 2 van een drieluik: Project Polar, een samenwerking van De Correspondent, Foeke Postma, Hanna Nikkanen en Zack Whittaker. 
Deel 1 vind je hier: Zo ontdekte een groep onderzoeksjournalisten waar Nederlandse wapens terechtkomen[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]

Geolocaties

Tot het moment van publiceren was Project Polar strikt geheim, zelfs voor de meeste redacteuren. Het projectteam, bestaand uit Maurits Martijn, Riffy Bol en Dimitri Tokmetzis, trok wekenlang ijverig gegevens uit de app; gegevens die deels door onzorgvuldigheid van de sporters en deels door een fout in de app openbaar waren. Om het proces te versnellen schreven ze een computerprogramma waarmee de hardlooprondjes geautomatiseerd konden worden gescrapet (de onderzoeksmethodes worden hier uitgebreid beschreven).
Tipgever Foeke Postma hielp ook mee. Van der Kroft: ‘Hij heeft als Bellingcatter veel ervaring met openbronnenonderzoek, zoals geolocaties. Wij doen zulke dingen normaal gesproken niet. Wij kijken meer op een redactionele manier, bijvoorbeeld welke instanties we met onze bevindingen benaderen.’

Grote uitdaging

Goed organiseren is de grote uitdaging bij onderzoekssamenwerkingen, zegt Goslinga. Vooral in de eindfase, waarin de verschillende partijen hun eigen artikelen gaan publiceren (zoals Postma over Project Polar deed op Bellingcat.com). ‘Het opschrijven, het uitwisselen van verhalen en het vertalen ervan is naar verhouding tijdrovender dan het onderzoek zelf. Als een detail in een artikel last-minute wordt aangepast, moet dat bij de andere deelnemers ook worden aangepast.’
Als het even kan, probeert de redactie haar samenwerkingspartners face-to-face te ontmoeten. ‘Voor het vertrouwen is het fijn om elkaar even in de ogen te kunnen kijken.’ Voor het omvangrijke eerdere project Security for Sale, waarbij De Correspondent samenwerkte met journalisten van onder meer Duitse en Deense media, vonden verschillende meet-ups in elkaars landen plaats.

Flexibiliteit

Intern is de uitdaging vooral het vrijmaken van tijd. Goslinga: ‘Dat is lastig: wiens tijd neem je in beslag en wanneer precies? De hele redactie moet op die flexibiliteit ingesteld raken. Het betekent soms ook dat we soms een periode lang minder verhalen kunnen publiceren van de betrokken journalisten. Dat is een bewuste keuze, ook omdat we van leden horen dat ze dit soort onderzoek belangrijk vinden.’
Maar de vereiste tijd en moeite wordt ruim gecompenseerd door de voordelen die samenwerkingen opleveren: de frisse perspectieven, aanvullende en soms onmisbare informatie én internationale aandacht. Dat laatste komt mooi uit nu De Correspondent internationaal gaat. ‘Maar het gaat ons er vooral om de impact te vergroten,’ zegt Van der Kroft. ‘Dit soort verhalen zijn niet alleen voor Nederlanders relevant. Het is zonde als je alleen naar je eigen land kijkt.’
Dit is het tweede deel van een drieluik. Lees ook het eerste deel: hoe een groep onderzoeksjournalisten ontdekte waar Nederlandse wapens terechtkomen. 
Beelden: De Correspondent / Leon de Korte [/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_empty_space height=”60px”][vc_column_text]Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek gaat naast innovatie ook onderzoeksjournalistiek subsidiëren. Daarom besteden we het komende jaar aandacht aan inspirerende voorbeelden van onderzoeksjournalistiek en tips & tools. Volg onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]