Technologische innovatie: hype of noodzaak?

Nieuws | Nieuws

Het was voor een conferentie over journalistieke vernieuwing enigszins ironisch: het centrale panel werd ingeleid door Peter Vasterman, de UvA-mediasocioloog die onder vakgenoten bekend staat als ‘de Engel des Doods van de Journalistieke Innovatie’. Met een vlammend betoog over de hype cycle van de journalistiek, veegde de mediasocioloog de vloer aan met de technologische innovaties waarmee het rendement van de betaalde, traditionele journalistiek volgens hem vakkundig om zeep geholpen is. “Concepten als user generated content, burgerjournalistiek, cross-mediale journalistiek, brand journalism, wisdom of the crowds en ga zo maar door: allemaal rages waar de Nederlandse journalistiek blind achteraan is gelopen, maar die uiteindelijk weinig tot niets rendabels hebben opgeleverd’, aldus Vasterman.

Hype na hype

Er is vaak beweerd dat journalistiek een ouderwetse, conservatieve sector is, die te weinig met zijn tijd meegaat. Vasterman beweerde juist het tegenovergestelde: “Nieuwe technologieën zijn in onze sector te snel heilig verklaard, maar nadat de fase van de overspannen verwachting voorbij was, werden ze binnen no time ingeruild voor de volgende hype.” In plaats van te investeren in de versterking van traditionele krantenredacties, werd veel te veel aandacht besteed aan internet en social media. Het gevolg laat zich volgens Vasterman flink voelen in medialand. “Op De Telegraaf na zijn alle grote Nederlandse kranten in Belgische handen. De bedrijfsvoering van de Belgen is veel gezonder geweest door niet met al die hypes mee te gaan”.

Botsende generaties

Pittige en weinig opbeurende woorden, die schreeuwden om een reactie vanuit het veelkleurige panel, dat buiten Vasterman zelf gevormd werd door Joop-hoofdredacteur Francisco van Jole, Dick van Eijk (Chef Economie bij NRC Handelsblad) en mediaonderzoeker Klaske Tameling. Onder leiding van hoogleraar Huub Wijfjes – hoofddocent bij de concurrent-master Journalistiek in Groningen – ontplooide zich een interessant debat over de zin en onzin van technologische vernieuwing bij nieuwsorganisaties. Al snel bleek de discussietafel verdeeld in twee kampen: ‘oude rotten’ Vasterman en Van Jole (zij het minder stellig) plaatsten hun vraagtekens bij het al te enthousiast doorvoeren van digitalisering in de journalistiek, terwijl de beduidend jongere Tameling en Van Eijk de in hun ogen conservatieve krantenredacties juist graag actiever de digitale kant op zien gaan.

Het gevaar van Marktplaats

“Jonge redacteuren hebben vaak genoeg creatieve ideeën om het potentieel van internet en social media te benutten, maar worden daardoor tegengehouden door hun redacties die star vasthouden aan het vertrouwde ritme van de krant”, aldus Tameling, die kon rekenen op bijval van Van Eijk. Opvallend genoeg beweerde juist Van Jole, zelf baas van een online opinieplatform, dat de papieren krant nog steeds de beste manier is om geld te verdienen met nieuws. Daarbij wees de VARA-man een in het oog springende ‘vijand’ aan: sinds de komst van Marktplaats begin deze eeuw is het belangrijkste verdienmodel, het verkopen van advertentieruimte, weggevallen. “Doordat op internet spullen en diensten gratis aangeboden konden worden, is de krant minder winstgevend geworden. Marktplaats zou dat niet gratis mogen doen”. Van Jole’s linkse inslag werd eens te meer duidelijk toen hij een kritische noot plaatste bij het succes van Blendle, veelgeprezen om zijn innovatieve verdienmodel. “We krijgen nu, net als met Uber voor de taxi-industrie en Airbnb voor het toerisme, een situatie waarin één merk het monopolie krijgt. Blendle wordt straks het enige bedrijf dat nog winst kan maken op nieuws.”

De Correspondent als voorbeeld?

Dat er wel degelijk meer wegen naar Rome leiden, probeerde Van Eijk aan te tonen door naar het reclameloze De Correspondent te wijzen, waar het geld wordt verdiend via een eenmalige donatie van community-leden. “Rob Wijnberg heeft het goed aangepakt door sympathisanten voor onbeperkt diepgaande content te laten betalen. De Nederlandse advertentiemarkt is te klein om levensvatbaar te zijn, en dus zit er niets anders op dan je lezers zo ver te krijgen om een vast bedrag te betalen voor je online content. Tenzij je een suikeroom hebt”, meende Van Eijk, waarop de sceptische Vasterman droogjes counterde dat daar bij het genoemde voorbeeld ook sprake van is: “Zonder subsidie zou De Correspondent het waarschijnlijk ook niet redden.”

Alle meningsverschillen ten spijt, waren de debaters het wel eens dat een winstgevend verdienmodel voor online journalistiek zich nog niet heeft aangediend. De zoektocht naar een gouden formule kan nog lang gaan duren, beweerde Van Jole. “Het heeft eeuwen geduurd voordat we doorkregen hoe het geld verdienen met de krant werkte. Misschien duurt dat voor het internet ook nog wel 200 jaar.’

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.