Wat zegt de wetenschap? | Redacteuren ontkennen invloed ‘clicks’ op nieuwsselectie

Wat een blog met redactiegrapjes zegt over de cultuur op redacties

Modern humoronderzoek baseert zich vaak op Sigmund Freuds bewering dat grappen een manier zijn om risicovolle ideeën onder de aandacht te brengen zonder bang te hoeven zijn voor de consequenties daarvan. Dit idee dat er in iedere grap een kern van waarheid zit, werd door Keren Henderson gebruikt om een beter beeld te krijgen van de cultuur op nieuwsredacties, die onderhevig zijn aan digitalisering en de daarmee gepaarde ontwikkelingen.

De heersende cultuur op redacties is een onderwerp dat maar weinig aandacht heeft gekregen in de wetenschap, maar wel degelijk van belang is omdat deze een directe invloed heeft op het product dat een redactie levert. Henderson deed daarom een etnografisch inhoudsonderzoek naar het blog ‘Overheard in the Newsroom’, waarop dagelijks grappige observaties van nieuwsredacties worden verzameld.

Journalisten drukken hun mening over financiële problemen en overnames in grappen uit

Uit deze studie kwam naar voren dat journalisten vaak gelijke verwachtingen hebben over het verkiezen van hun beroep boven hun persoonlijke leven. Ook bestaat er vaak een bepaalde minachting over gebrek aan kwaliteit van schrijven, collega’s, technologie en hun publiek. Opvallend zijn de grappen over financiële problemen en overnames door grote bedrijven: de ware meningen hierover worden duidelijk niet besproken met het management, maar worden wel degelijk in grapvorm uitgedrukt op de redactie.

Henderson ziet deze resultaten als een verdere bevestiging van het idee dat mensen inderdaad grappen gebruiken om risicovollere gedachtes onder de aandacht te brengen. De populariteit van het blog wijst er volgens haar bovendien ook op hoe veel waarde journalisten hechten aan een anonieme uitlaatklep voor werk-gerelateerde emoties en dat journalisten van verschillende redacties samen toch een homogene cultuur vormen.

Keren Henderson. The ‘‘Truth’’ Behind Newsroom Humor: An Ethnographic Content Analysis of the Blog ‘‘Overheard in the Newsroom’’. Electronic News, 2016.

Zo maken Nederlandse krantenredacties gebruik van audience clicks

Toen de krant nog enkel op papier verscheen, hadden redacties geen idee hoe vaak die sterrencolumnist op pagina twee nu echt werd gelezen of hoeveel mensen achteloos voorbij bladerden aan de buitenlandsectie. Nu het grootste deel van de krant ook online verschijnt, is het voor krantenredacties een stuk makkelijker om ­– tegen lage kosten – bij te houden wat het publiek het liefst leest.

Dit leidt tot een ethisch discussiepuntje: is het goed als journalisten zich in hun nieuwsselectie laten leiden door wat het publiek het liefst leest? Het is een gegeven dat verhalen over seks het meest gelezen worden, maar zijn die net zo belangrijk als bijvoorbeeld een stevig staaltje economische onderzoeksjournalistiek?

Om uit te zoeken of journalisten van Nederlandse dagbladen zich laten leiden door hun data, bekeken de onderzoekers Kasper Welbers, Wouter van Atteveldt, Jan Kleinnijenhuis, Nel Ruigrok en Joep Schaper in hoeverre onderwerpen waarover veel werd gelezen op de sites van het AD, De Telegraaf, de Volkskrant, NRC Handelsblad en Trouw, in het vervolg meer aandacht kregen. Wat de meest gelezen onderwerpen online waren, werd vastgesteld door op verschillende dagen te kijken naar de top-5 meest gelezen artikelen.

De best gelezen onderwerpen kregen in latere berichtgeving inderdaad meer aandacht

Uit de analyse, die 6 maanden bestreek, bleek dat de best gelezen onderwerpen in volgende berichtgeving inderdaad meer aandacht kregen. Toch ontkenden geïnterviewde redacteuren van alle vijf de kranten – die allen het aantal clicks op artikelen nauwlettend bijhielden ­– dat clicks invloed hadden op hun nieuwsselectie.

De onderzoekers interpreteren dit verschil in resultaten als een teken van de worsteling die journalisten meemaken in het vinden van een balans tussen wat hun publiek wil en wat hun professionele normen hun voorschrijven. Zij achten het niet onwaarschijnlijk dat het gebruik van clicks in de toekomst meer geaccepteerd wordt.

Kasper Welbers, Wouter van Atteveldt, Jan Kleinnijenhuis, Nel Ruigrok & Joep Schaper. News selection criteria in the digital age: Professional norms versus online audience metrics. Journalism, 2016.

Waarom Chinese krantenjournalisten het internet omarmen

Zoals onder meer uit het bovenstaande blijkt, hebben Westerse traditionele media vaak moeite met de switch naar het digitale. Het internet wordt zelfs regelmatig genoemd als een bedreiging voor de journalistiek. In China denkt men daar anders over.

Jonathan Hassid en Maria Repnikova voerden uitgebreide gesprekken met Chinese journalisten. Hieruit blijkt dat de relatie tussen Chinese print- en internetmedia symbiotisch is: de een kan niet zonder de ander.

Journalisten kunnen door het internet de grenzen opzoeken van de Chinese vrijheid van meningsuiting

Chinezen zijn wel degelijk op de hoogte van de nadelen van digitalisering – ook zij zien hun inkomsten dalen. Toch geloven zij vooral dat ze op de lange termijn kunnen profiteren van nieuwe media. Journalisten die gebruik maken van de mogelijkheden die het internet biedt, kunnen volgens de geïnterviewden hun positie in de mediamarkt herdefiniëren, hun economische concurrentiepositie versterken, een professionele niche voor zichzelf creëren en misschien nog wel het belangrijkste: de grenzen opzoeken van de Chinese vrijheid van meningsuiting.

De relatie tussen printmedia en het internet is dus niet zo rechttoe rechtaan als we vaak denken. Een kanttekening hierbij is natuurlijk de andere politieke structuur, maar het is zeker ook een kwestie van instelling.

Jonathan Hassid & Maria Repnikova. Why Chinese Journalist embrace the Internet. Journalism, 2016.