Wat zegt de wetenschap? | Sociale media hebben impact op poortwachtersrol journalist

Waarom journalistiek een vak op de middelbare school zou moeten zijn

Jongeren en maatschappelijke betrokkenheid zijn door de hele geschiedenis een puntje van zorg geweest, maar in onze sterk geïndividualiseerde maatschappij des te meer. Zo ging slechts 36% van de Britse 18-24-jarigen naar de stembus voor de Brexit. Misschien dat het onderzoek van Piotr Bobkowski en Patrick Miller daar verandering in brengt.

Bobkowksi en Miller deden onderzoek naar het verband tussen journalistiek als schoolvak en maatschappelijke betrokkenheid in de adolescentie. Zouden jongeren die op school journalistiek onderwezen kregen, in de jaren daarna meer maatschappelijke betrokkenheid tonen?  Om dit te onderzoeken maakten de onderzoekers gebruik van data van een eerder onderzoek, dat 15.360 studenten volgde van hun 16de tot hun 26ste.

Deze data, representatief voor heel de Verenigde Staten, toont aan dat jongeren die een journalistiek vak volgden op hun high school vaker stemden bij maatschappelijke verkiezingen dan jongeren die dat niet deden – evenals jongeren die deelnamen aan schooldebatten of in de leerlingenraad zaten.

Journalistieke educatie kan de verschillen tussen sociaal-economische groepen verkleinen

Hoewel er geen direct verband werd aangetroffen tussen het volgen van journalistiek onderwijs en het doen van vrijwilligerswerk, suggereren de resultaten wel dat journalistieke educatie de verschillen tussen sociaal-economische groepen kan verkleinen. Studenten uit de onderlaag van de samenleving met journalistiek gingen eerder vrijwilligerswerk doen dan gelijksoortige jeugd zonder journalistiek.

Een verklaring voor dit alles is dat jonge journalisten in aanraking komen met civiel-stimulerende zaken als nieuwsgaring en –productie, en zo leren over kwesties als de vrijheid van meningsuiting. Ze worden zich zo niet alleen bewuster van hun recht om te stemmen, maar zijn ook beter in staat zichzelf in te lezen in maatschappelijk relevante onderwerpen.

Civic Implications of Secondary School
Journalism: Associations With Voting Propensity
and Community Volunteering. Piotr Bobkowski & Patrick Miller. Journalism & Mass Communication Quarterly, augustus 2016.

Sensatie in het nieuws: een vergelijkende studie van 14 televisiesystemen

De liberalisering van West-Europese televisiesystemen, eind jaren ’80 en begin jaren ’90, wordt vaak in één adem genoemd met een toename aan infotainment en sensatie in televisiejournaals. Mediasystemen veranderden van publieke instituties in duale markten, waar publieke kanalen bestonden naast commerciële zenders. Vaak krijgen deze laatsten het verwijt nieuws van een lagere kwaliteit te maken, die beter ‘verkoopt’ aan het publiek. Om te concurreren met deze zenders, zouden vervolgens ook de publieke omroepen zich laten verleiden tot sensationelere berichtgeving.

Om deze aanname te toetsen, vergeleken Bouchra Arbaoui, Knut de Swert en Wouter van der Brug de hoeveelheid sensationeel nieuws in 14 mediasystemen met elkaar. Hierbij werden systemen van elkaar onderscheiden op basis van twee dimensies: de mate waarin het systeem afhankelijk is van commerciële inkomsten en de mate waarin er sprake is van een uiteenlopend publiek.

Onderwerpen en narratieve vormen op commerciële zenders zijn inderdaad een stuk sensationeler

De landen waarvan het mediasysteem werd onderzocht waren Nederland, België (zowel het Franse als Vlaamse systeem), Duitsland, Noorwegen, Frankrijk, Ierland, Canada, het Verenigd Koninkrijk, Polen, Portugal, Zwitserland, Turkije en Italië. Uit deze landen werden 29 journaals geanalyseerd, zowel publiek als commercieel. De hoeveelheid sensationeel nieuws werd onder meer vastgesteld door de onderwerpen, de mate waarin het persoonlijk werd gebracht, en de mening van ‘normale mensen’ werd opgevoerd.

In meer competitieve mediasystemen blijkt de hoeveelheid sensationeel nieuws hoger te liggen, zowel bij commerciële als publieke omroepen. Dit effect wordt vooral veroorzaakt door de mate waarin journaals afhankelijk zijn van commerciële inkomsten. De diversiteit van het publiek heeft geen invloed. Ondanks dat sensationeel nieuws op zowel commerciële als publiek zenders vaker voorkomt, zijn de onderwerpen en narratieve vormen op commerciële zenders een stuk sensationeler. Daarmee ondersteunt dit onderzoek de vaak gemaakte claim dat meer competitie in de nieuwsmarkt inderdaad leidt tot sensationelere berichtgeving.

Sensationalism in News Coverage: A Comparative Study in 14 Television Systems. Bouchra Arbaoui, Knut De Swert, & Wouter van der Brug. Communication research, augustus 2016.

Zo beïnvloeden sociale media de keuze van lokale tv-redacties

Vorige keer werd in deze rubriek besproken hoe journalisten sociale media gebruiken om aan informatie te komen. In dit onderzoek van Anthony Adornato werd gekeken hoe Amerikaanse lokale tv-redacties sociale media integreren in hun nieuwsshows, en in welke mate sociale media dus invloed hebben op de journalistieke keuzes van deze redacties. Nog meer dan het besproken onderzoek van twee weken terug, gaat Adornato in op de kwestie of sociale media de rol van journalisten als poortwachters aantasten.

Om deze vragen te beantwoorden, zette Adornato een survey uit onder 566 nieuwschefs van lokale journaals, die onderdeel waren van de netwerken van ABC, CBS, NBC of FOX. De resultaten laten zien dat populaire onderwerpen op sociale media een grotere kans hebben om in het journaal te komen. Hierbij werd ook gekeken naar de manier waarop deze onderwerpen worden behandeld in uitzendingen. Onderwerpen die voortkwamen uit traditionele bronnen kregen minder aandacht dan soortgelijke onderwerpen waarover de informatie was verzameld via sociale media.

Vertrouwen op sociale media vergroot de kans op het verspreiden van valse informatie in verslaggeving

Het onderzoek laat verder zien dat vertrouwen op sociale media voor verslaggeving de kans vergroot op het verspreiden van valse informatie. Zo gaf een derde van de respondenten aan deze fout te hebben gemaakt. Desondanks wordt hier nog amper beleid op gemaakt. Een van de meest opvallende vondsten van deze studie is namelijk dat van de redacties die regels hebben opgesteld over het gebruik van sociale media, bijna 40% geen procedure heeft voor het verifiëren van de betrouwbaarheid van deze informatie.

Adornato concludeert daarom dat sociale media een drastische impact hebben op de rol van journalist als poortwachter, en waarschuwt: nieuwsmedia moeten niet te afhankelijk worden van sociale media als bron voor informatie. Snelle nieuwtjes via het web zijn immers vaak minder belangrijk dan het nieuws dat volgt uit het uren doorspitten van een begroting.

Forces at the Gate: Social Media’s Influence on Editorial and Production Decisions in Local Television Newsrooms. Anthony Adornato. Electronic News, juli 2016.