10 wetenschappelijke tips voor verslaggeving over populisme

De Vreese kwam tot de adviezen nadat hij voor Harvard’s Shorenstein Center on Media, Politics and Public Policy in kaart had gebracht wat we na decennia van onderzoek eigenlijk weten over de manier waarop populisten communiceren.

1. Doe alsof er niets aan de hand is

Het negeren en isoleren van nieuwe politieke spelers blijkt juist te leiden tot minder vertrouwen in de media en kan bijdragen aan het succes van de nieuwkomer. De Vreese adviseert journalisten daarom om populisten net zo te benaderen als andere politici.

2. Doe alsof er iets aan de hand is

Populistische ideeën gaan soms in tegen wat acceptabel is in een democratie. In zulke gevallen kan gebalanceerde verslaggeving een probleem vormen. Het creëert namelijk een beeld waarin het lijkt alsof het halve electoraat in die ideeën gelooft, terwijl het in feite maar een kleine groep is.

3. Besturen is geen campagne voeren

Journalisten zijn geneigd om politiek ook na verkiezingen nog te framen als een strijd, bijvoorbeeld in het geval van Trump. Dit vergroot het publieke wantrouwen in zowel de politiek als de nieuwsmedia.

4. Niet te veel meta-berichtgeving

Gezien de onorthodoxe manier waarop populisten communiceren, is het aantrekkelijk voor journalisten om de veronderstelde strategie achter bijvoorbeeld iedere Trump-tweet uit te lichten. Als je dit overdrijft, leidt dit tot cynisme over politiek en media.

5. Ga niet achter elk glinsterend voorwerp aan

Politici als Wilders geven amper interviews, waardoor hun provocatieve tweets meer nieuwswaarde krijgen. Journalisten moeten zich ervan bewust zijn dat dit eenrichtingscommunicatie blijft en dat ze tweets net zo kritisch moeten benaderen als persberichten.

6. Wees feitelijk over non-feiten

Als desinformatie eenmaal in ons hoofd zit, laat het zich maar moeilijk verwijderen. Hier ligt volgens De Vreese een belangrijke taak voor journalisten: als een politicus onzin verkoopt, moet dit altijd gecorrigeerd worden. Het toevoegen van andere informatie, zoals eerdere valse claims, zal het effect van de desinformatie verder verminderen.

7. Contextualiseer

Publieke kennis over het populisme is nog beperkt. In artikelen over populisme ontbreekt het vaak aan duiding over wat het precies is. Het publiek heeft deze context nodig om goed te kunnen begrijpen wat populisten eigenlijk bedoelen.

8. Claim relevantie via transparantie

Anti-elite-retoriek is een populistisch stokpaardje, waarbij media vaak worden geportretteerd als onderdeel van die elite. Een gebrek aan transparantie voedt de bewering dat nieuwsorganisaties bewust de publieke agenda manipuleren. Openheid van zaken geven over hoe berichtgeving tot stand komt, is een stap die journalisten kunnen zetten om hun relevantie te claimen.

9. Vraag om details

Populisten gebruiken graag vage termen als ‘het volk’ om hun retoriek gestalte te geven. De Vreese adviseert om niet mee te gaan in het mooie verhaal dat zij afsteken, maar te vragen wat ze precies bedoelen en zo aan te tonen hoe realistisch populisten daadwerkelijk zijn.

10. Ga de strijd niet aan

Het ‘bashen’ van politici door de media ondermijnt zowel het vertrouwen in de politiek als in de media. Je zou denken dat dit ook het geval is als politici het omgekeerde doen, maar beledigd worden door politici is juist een gelegenheid voor de media om aan te tonen waarom vrije pers essentieel is. In een moddergevecht belanden is alleen niet de manier om dat te doen. Goede verhalen met een rijke context blijken veel effectiever.
De hele paper van Claes de Vreese is hier te vinden.
Illustratie: de Amerikaanse politicus William Jennings Bryan werd in het blad Judge weergegeven als de populistische slang die de Democratische partij van binnenuit opvrat (onbekende cartoonist, 1896)