Zo kun je jezelf voorbereiden op de 'bellingcatization' van Nederland

Opensourcedata kan van groot belang zijn voor de journalistiek, zo vertelt Bellingcat-oprichter Eliot Higgins, vlak nadat hij het podium in de grote zaal van het Amsterdamse Compagnietheater heeft betreden. Het internationale onderzoekscollectief Bellingcat bracht nieuwe feiten aan het licht over de Russische betrokkenheid bij het neerhalen van vlucht MH17. Ook ontmaskerde het een van de daders van de gifaanval op Sergei en Yulia Skripal en publiceerde Bellingcat over de burgeroorlog in Syrië. Iedereen kan bijdragen aan het onderzoek van het collectief, en op Media van Morgen vertelt Higgins hoe.

Drie stappen

De Bellingcat-methode bestaat uit drie stappen, begint Higgins: identificeren, verifiëren en versterken. In de eerste stap worden er locaties, personen of voorwerpen geïdentificeerd op beeldmateriaal, in de tweede stap wordt nagegaan of deze identificatie klopt en in de derde stap wordt dit naar buiten gebracht. Het is vooral de werkwijze bij de eerste twee stappen die Bellingcat uniek maakt.

Via voorbeelden licht Higgins deze stappen verder toe. Hij noemt een campagne van IS, waarbij Europese aanhangers van de terreurgroep foto’s van geschreven steunbetuigingen op sociale media plaatsten, met op de achtergrond Europese steden. Zo wilden de ‘fanboys’ laten zien dat IS ook in Europa geïnfiltreerd was, om de heersende angst te vergroten.
Een uur nadat onderstaande tweet was doorgespeeld aan Bellingcat, had de groep de locatie van de betreffende sympathisant al vastgesteld. Higgins vertelt hoe zijn collectief dit voor elkaar kreeg: nadat Bellingcat een oproep had geplaatst, was er al gauw iemand aan de slag gegaan met de reclameposter op de achtergrond. De site Crossvertise toont marketeers alle mogelijkheden voor aanplakbiljetten in Münster. Door de mogelijke locaties (die in de buurt van een kruispunt) te bezoeken via de Street View-functie op Google Maps, was er zo geverifieerd dat de IS-aanhanger inderdaad in Münster was.

ISIS supporter in #Germany shows his solidarity for #ISIS while walking on the streets of the city of #Münster today pic.twitter.com/uQ7beyEOao

— Jenan Moussa (@jenanmoussa) 21 mei 2016

Altijd Google Maps

Met soortgelijke oproepen laat Bellingcat zijn crowd ook objecten uit beelden van kindermisbruik natrekken die Europol online plaatst, zodat de locatie van daders kan worden achterhaald. En in bijna elk voorbeeld dat Higgins noemt, valt de naam Google Maps. Zo vergeleken de burgerjournalisten van Bellingcat Twitterfilmpjes van het Russische leger met satellietbeelden van de kaartenapplicatie. Op de filmpjes zijn bombardementen te zien die de Russen uitvoeren, volgens hun op IS-kampen in Syrië. Maar nadat de locaties van die beelden waren opgespoord via Google Maps, bleek dat maar één van de dertig bombardementen plaatsvond in IS-gebied: de overige doelwitten waren dus waarschijnlijk andere tegenstanders van Ruslands bondgenoot, de Syrische president Assad.
Door de manier waarop Higgins zijn methode uitlegt, lijkt het ineens heel simpel om een profiel van de MAGA-bomber te maken, voordat autoriteiten ook maar iets hebben losgelaten. En dat is het ook, aldus Higgins, er is alleen wel wat oefening vereist. Daarom heeft hij ook een mooie trainingsopdracht meegenomen: de Strike Tracker van Amnesty, waarbij iedereen de mensenrechtenorganisatie snel kan helpen om vast te stellen wanneer er bombardementen plaatsvonden in het Syrische Raqqa.

Bellingcat in Den Haag

De oefening is voor het Nederlandse publiek een goede voorbereiding op wat komen gaat: Bellingcat wil een kantoor openen in Den Haag om het Internationaal Strafhof te ondersteunen bij het gebruik van ‘open source’-materiaal bij rechtszaken. Dat zal de eerste permanente locatie worden van Bellingcat buiten het Verenigd Koninkrijk. Vanuit dat kantoor wil de organisatie in Nederlandse steden onderzoeksteams opzetten die volgens bovenstaande methode onderzoek gaan doen naar lokale kwesties. In de woorden van Higgins: ‘Maak je op voor de bellingcatization van Nederland’.
Beeld: Paul Sijm