De chatbot van het Zweedse Aftonbladet kan véél meer vragen beantwoorden dan de journalisten van de krant
Nieuws | Vernieuwing
De grootste krant van Zweden is al jaren een voorloper op het gebied van innovatie. Niet zo gek dus, dat Aftonbladet ook veel experimenteert met AI. Een verplichte ‘prompt-school’ voor alle journalisten, automatisch gegenereerde samenvattingen bij artikelen en AI-podcasts over het laatste nieuws: in Stockholm draaien ze hun hand er niet voor om.
‘Experimenteren met AI was voor ons een no-brainer,’ vertelt Martin Schori, Director of Editorial AI & Innovation bij Aftonbladet. ‘Bij elke technologische vooruitgang vragen we ons af: hoe kunnen wij en ons publiek hiervan profiteren?’
De krant maakte na de lancering van ChatGPT zeven mensen vrij om fulltime met AI aan de slag te gaan. Vier journalisten, twee developers en een UX-specialist. ‘Je moet de hele redactie meekrijgen, en journalisten luisteren alleen naar andere journalisten,’ zegt Schori lachend. ‘Je hebt dus echt journalisten nodig in zo’n AI-werkgroep.’
Was er dan geen weerstand? Een beetje, geeft Schori toe. ‘De implementatie van AI op de redactie gaat in stappen. Eerst educatie, dan interne tools om het werk makkelijker te maken, dan tools die direct voor het publiek zijn.’
Paradepaardje
Het paradepaardje van die tools voor het publiek zijn Aftonbladet’s AI-chatbots. Een journalistieke AI-chatbot is een slimme assistent die in een gesprekje nieuws voor de lezer verzamelt en toelicht en vragen beantwoordt. Titti Jersler (manager van het editorial tech team) en Vasilios Hatciliamis (AI-specialist) vertellen hoe het Aftonbladet wél lukte, terwijl de afgelopen jaren in Nederland vooral veel nieuws-chatbots ter ziele gingen.
De chatbot mag absoluut niet uit zijn eigen wereldkennis putten, want dan hebben wij er geen controle over of het klopt
Vasilios Hatciliamis, AI-specialist bij Aftonbladet
‘We hebben bij Aftonbladet een lange geschiedenis van chatten met ons publiek, maar dan gewoon met menselijke journalisten,’ zegt Jersler. ‘In de coronaperiode deden we dat bijvoorbeeld veel, maar dat was een hoop werk. Daarom wilden we experimenteren met de mogelijkheden van AI.’
De Europese verkiezingen kwamen eraan en de chatbot leek een goede manier om jonge mensen erbij te betrekken, vertelt Jersler. ‘Ze zouden dan de partijprogramma’s kunnen bevragen over dingen die voor hen persoonlijk belangrijk zijn door te chatten met een ‘EU Election Buddy’. Maar collega’s waarschuwden ons meteen dat het ingewikkeld is om te experimenteren met verkiezingen. Als de resultaten van een chatbot politiek gekleurd zijn of de bot geeft foute informatie, dan richt dat schade aan.’
Streng opvoeden
De chatbots van Aftonbladet worden gemaakt met Retrieval Augmented Generation (RAG) technologie. ‘Dat betekent dat de chatbot alleen in ons eigen archief naar antwoorden op vragen mag zoeken en ook de bron erbij moet benoemen,’ legt Hatciliamis uit. Je moet zo’n chatbot wel streng opvoeden. ‘We hebben in de prompt moeten zetten dat het model absoluut niet uit zijn eigen wereldkennis mag putten, want dan hebben wij er geen controle over of het klopt. Als het antwoord niet in ons archief zit, moet de chatbot zeggen: “Sorry, daar kan ik je niet mee helpen.”’
Stapje voor stapje wordt de chatbot steeds beter. ‘Je begint te testen met een kleine groep en je houdt bij op welke vragen de bot nog geen antwoord kan vinden,’ vertelt Jersler. ‘Niet alleen technisch, maar ook redactioneel is dat heel interessant: zo kom je erachter welke vragen bij je publiek leven en daar kun je nieuwe artikelen over schrijven.’
Mens die meekijkt
De meeste richtlijnen voor het gebruik van AI in de journalistiek hebben één belangrijke regel: er moet altijd een human in the loop blijven. Dat betekent dat AI-output altijd door een mens gecontroleerd moet worden voor die online gaat. Maar bij Aftonbladet hebben ze besloten dat er geen mens meer hoeft mee te kijken. ‘We hebben zo uitgebreid getest, dat we vertrouwen hebben in de kwaliteit van de AI-antwoorden,’ aldus Jersler. ‘En er staat altijd een disclaimer bij, dat je antwoorden van de chatbot nog moet factchecken.’
Aftonbladet heeft voorafgaand aan het ontwikkelingstraject veel met gebruikers gepraat over hun verwachtingen van AI. ‘Toen waren mensen vaak sceptisch. Ze zeiden dat ze een chatbot niet zouden gebruiken als ze de informatie zelf nog zouden moeten factchecken. Maar toen de tool er eenmaal was, waren ze eigenlijk heel enthousiast over hoe goed het werkt,’ aldus Jersler. ‘En er is nog wel een beetje een human in the loop, want we blijven natuurlijk monitoren wat voor vragen er binnenkomen en of de bot daar voldoende antwoord op kan geven, of dat we met onze journalisten nieuwe artikelen moeten maken.’
Zijn de richtlijnen van andere journalistieke redacties dan te streng? ‘Misschien is er nog niet altijd genoeg begrip van hoe de technologie precies werkt,’ zegt Hatciliamis. ‘Onder de streep wijkt een bot niet zoveel af van een zoekmachine, en kun je altijd meteen controleren wat de bot zegt door op de link te klikken.’
Mensen stellen vaak dezelfde vragen, dus gebruiken we nu voorgeprogrammeerde vragen met een geautomatiseerd antwoord
Martin Schori, Director of Editorial AI & Innovation bij Aftonbladet
Schori wil daaraan toevoegen dat media ook wat realistischer moeten zijn over hoe het redactieproces zónder AI verloopt. ‘Waar gewerkt wordt, worden sowieso fouten gemaakt, ook door mensen. Het is onmogelijk om alle fouten te elimineren.’
Nieuwe doelgroep
Na het succes van de EU Election Buddy (150 duizend vragen beantwoord) volgde ook een US Election Buddy (600 duizend vragen beantwoord). ‘Met onze journalisten konden we misschien 150 vragen op een dag beantwoorden, nu kregen we er soms 400 per minuut.’ Om de chatbots te kunnen gebruiken, moet je een account aanmaken. ‘Daardoor hebben we 115.000 nieuwe gebruikersaccounts, een conversie van 40 procent,’ aldus Jersler. En niet onbelangrijk, Aftonbladet heeft met de chatbot een nieuwe doelgroep aangeboord: een kwart van de gebruikers van de chatbot is jonger dan 36.
Tijd voor de volgende stap dus: Hej Aftonbladet. Dat is een chatbot die op het krantenarchief van de laatste drie jaar is getraind, en aan wie je alles kunt vragen over het nieuws, het weer of wat er vanavond op tv is – zolang het maar iets is waar de krant content over maakt. Want het systeem blijft hetzelfde: de bot mag alleen putten uit het eigen archief.
De lancering is inmiddels achter de rug en Hej Aftonbladet heeft in een paar weken tijd al een miljoen vragen beantwoord. ‘Mensen kunnen hun eigen vragen stellen, maar eigenlijk gebruiken ze vooral onze voorgeprogrammeerde vragen’, vertelt Schori. ‘Dat komt goed uit, want dan krijgen ze ook een voorgeprogrammeerd antwoord en hoeven we niet telkens tokens te betalen om het AI-model aan het werk te zetten.’ De bot spreekt overigens ook Nederlands.
Is het het waard?
Want dat kostenplaatje is wel een pittig onderdeel van deze ontwikkeling. Jersler kan niet precies zeggen hoeveel uren en geld er in het project zijn gaan zitten, maar het is zeker véél. ‘Het is voor Aftonbladet belangrijk om voorop te lopen. We waren ook de eerste krant met een website, en daar verdienden we in de eerste periode ook geen geld aan,’ besluit Hatciliamis.
Redactioneel en journalistiek leveren de experimenten in ieder geval veel op. De AI-bot zorgt volgens Jersler juist voor nog beter contact tussen het ‘menselijke’ publiek en de ‘menselijke’ journalisten. ‘We leren heel veel over behoeftes van ons publiek door mee te lezen met hun gesprekken met de chatbot, dat gaat veel natuurlijker dan een feedback-formulier invullen.’
Aftonbladet, The New York Times en Associated Press presenteerden hoe zij AI inzetten in het redactionele proces op techconferentie SXSW in Austin. De sessie luister je hier terug.
Over de auteur
