Hoe blijf je relevant als universiteitsblad? ‘Wij zijn het kuitenbijtertje van het hoger onderwijs’
Nieuws | Vernieuwing
Al sinds de jaren ‘60 zijn universiteitsbladen een vaste waarde in het hoger onderwijs. Iets later kwamen ook hogeschoolmedia erbij. Door digitalisering zijn ze minder zichtbaar geworden op de campus. Hoe blijf je ertoe doen? Drie hoofdredacteuren vertellen.
Tijdens de eerste lockdown besloot de Universiteit Leiden zogenoemde ‘slimme camera’s’ op te hangen bij alle ingangen van universitaire gebouwen. Ze waren volgens het College van Bestuur puur bedoeld om personen te tellen, maar bleken veel meer te kunnen. De tweeogige camera’s konden looproutes van voorbijgangers weergeven en zelfs hun leeftijd, geslacht en humeur vaststellen. Studenten en medewerkers waren hier niet van op de hoogte gesteld.
‘Het was, kortom, een grote privacyclusterfuck,’ vertelt Frank Provoost, hoofdredacteur van Mare, het blad van de Leidse universiteit. Zijn redacteuren verdiepten zich in de situatie en schreven er dit artikel over, waarna studenten en medewerkers in opstand kwamen en er discussie ontstond over het gebruik van de camera’s. Vervolgens werd het verhaal opgepikt door nationale media.
Hommeles
De onthulling onderstreept volgens Provoost het bestaansrecht van de hogeronderwijspers. ‘Het is vrij simpel: je blijft relevant door goede journalistiek te bedrijven en dit soort misstanden naar boven te halen.’ Aan dat laatste is in zijn ogen geen gebrek in Leiden. ‘We vallen aan deze universiteit van de ene in de andere verbazing, er is veel hommeles. Denk hierbij aan plagiaatgevallen, een terrorprof die een angstcultuur in stand houdt of studenten en medewerkers die vermalen worden in het systeem van de universiteit.’
Paul Disco, hoofdredacteur van HvanA – het blad van de Hogeschool van Amsterdam – ziet kritische journalistiek eveneens als belangrijkste taak van hogeronderwijsmedia. ‘Het is belangrijk niet alleen de nieuwsbrief van de hogeschool over te tikken, maar verslag te doen van thema’s die er echt toe doen. Dat kan zijn sociale veiligheid, onderwijskwaliteit of de macht van de medezeggenschap.’ Andere media zijn volgens Disco minder goed in staat om hier onderzoek naar te doen. ‘Als kleine redactie zitten wij dicht op de bal. We zijn het kuitenbijtertje van het hoger onderwijs.’
Wel merkt Disco dat er verschil is tussen hogeschool- en universiteitsmedia. ‘Ik heb het idee dat universiteitsmedia meer omarmd worden door hun besturen,’ zegt hij. ‘Niet alleen krijgen ze meer geld en hebben ze grotere redacties, ook wordt hun kritische houding meer toegelaten.’ Dat ze aan de Hogeschool van Amsterdam niet altijd fan zijn van HvanA als waakhond, heeft Disco meermaals ondervonden. ‘Er is nog nooit iets weggehaald, maar ik heb wel veel koffies moeten drinken, zeg maar. Dan wordt me gevraagd waarom iets op deze toon is geschreven of waarom we maar een deel van de groep hebben geïnterviewd. Ik ervaar dus wel druk, waar je tegen bestand moet zijn.’
Weg uit de krantenbakken
Van dat soort externe bemoeienis hebben ze bij Univers, het universiteitsblad van Tilburg University, voorlopig geen last, aldus hoofdredacteur Bart Smout. ‘We horen in principe niks van het College van Bestuur, wat erop duidt dat het ons goedgezind is.’ Maar dat de onafhankelijkheid van het medium wordt gerespecteerd, neemt volgens Smout niet weg dat er uitdagingen zijn. Zo is het medium sinds de digitale transitie zoekende naar hoe het haar publiek op nieuwe manieren kan bereiken.
De hoofdredacteur besloot zeven jaar geleden namelijk ‘met pijn in het hart’ om de Univers-krant niet langer af te drukken en volledig over te schakelen op de website. ‘De krantenbakken bleven steeds vaker vol, waardoor we meer kranten moesten weggooien,’ zegt Smout. ‘Ondertussen nam het aantal lezers op de website toe.’ Door het besluit was Univers plotsklaps niet langer fysiek aanwezig op de campus, waardoor het uit het gezichtsveld van haar belangrijkste lezerspubliek verdween.
Monopolie op zichtbaarheid
Sindsdien is het magazine hard bezig hun zichtbaarheid te verbeteren. Zo geeft de redactie af en toe cursussen journalistiek schrijven aan studenten en is Univers aanwezig bij de introductieweek. Verder proberen redacteuren meer vox pop-interviews met studenten te doen. Smout: ‘Op die manier willen we op inhoudelijke wijze laten zien dat we niet alleen maar in de lucht zweven, maar een team zijn van journalisten dat rondloopt op de campus.’
Univers is eerder de regel dan de uitzondering; bijna alle hogeschool- en onderwijsbladen lieten hun geprinte uitgaven enkele jaren geleden achterwege. Een van de weinige hogeronderwijsmedia die nog steeds een krant uitgeven is het Leidse Mare. 32 keer per jaar verschijnt hun 16 pagina’s tellende krant, die zowel binnen als buiten de universiteitsmuren wordt verspreid. ‘We liggen niet alleen bij collegezalen, maar ook bij boekhandels en bibliotheken in de stad,’ zegt Provoost, die ondanks de drukkosten veel voordelen ziet. ‘Waar je online concurreert met het verslavende TikTok en Instagram, ligt er binnen de universiteit niemand anders dan wij. We hebben daar een monopolie op zichtbaarheid.’
Experimenteren met papier
Ook bij HvanA zijn ze onder leiding van Disco weer voorzichtig aan het experimenteren met papieren edities, omdat die volgens de hoofdredacteur ‘cruciaal zijn voor onze bekendheid’. Tijdens de energiecrisis drie jaar geleden kwam de eerste editie uit, met daarin praktische tips om met weinig geld de winter door te komen. De bestelde exemplaren raakten tot Disco’s verrassing vrij snel op: ‘Ik dacht dat mensen geen magazines meer lazen?’
Sindsdien maakt HvanA aan het begin van elk studiejaar een magazine. ‘Aan de start van het collegejaar komt bijna iedereen naar school en zijn de studenten het meest ontvankelijk voor informatie,’ aldus Disco, die zegt dat de strategie zijn vruchten afwerpt. ‘Van de 4000 ingekochte exemplaren zijn er nog 1500 over, terwijl de lessen pas over een week beginnen.’
Onmisbaar Instagram
Willen de hogeronderwijsbladen op de radar van studenten blijven, dan kunnen ze ook niet om sociale media heen. Door beperkte budgetten en mankracht worden de drie hogeronderwijsbladen echter gedwongen keuzes te maken op dat vlak. Zo kiest Mare ervoor om actief te zijn op Bluesky en Instagram, maar geen TikTok-video’s te maken. Provoost geeft de voorkeur aan ‘tegels lichten in plaats van toffe filmpjes’. Bij HvanA wordt juist wel ingezet op TikTok omdat dit volgens Disco ‘een ander type hogeschoolstudent’ aantrekt. Dezelfde video’s verschijnen, samen met artikelen, ook op het Instagram-account van het medium.
Zonder fysieke aanwezigheid op de campus zijn BlueSky en Instagram voor Univers belangrijke platforms geworden om bij de student te geraken. Met name die laatste is onmisbaar, zegt Smout. ‘Het is verreweg ons belangrijkste kanaal naar de studentenpopulatie toe.’ Smout beschouwt het als een op zichzelf staand platform naast de eigen website. ‘Niet iedereen hoeft door te klikken, als ze maar bekend raken met ons.’
Onzekere toekomst
Ja, ze zijn dus tot op zekere hoogte afhankelijk van Big Tech. Toch ziet Smout daar niet zo’n groot probleem in. De grootste bedreiging voor de toekomst van de hogeronderwijspers komt wat hem betreft uit Den Haag. Het demissionaire kabinet heeft het in zijn ogen niet goed voor met de wetenschap, met alle gevolgen van dien. ‘Elke doorgevoerde bezuiniging voelen wij als universiteitskrant en maakt het moeilijker voor ons om diepgravend onderzoek te doen.’
Disco ziet ook dat de toekomst van hogeschool- en universiteitsmedia ‘onzeker’ is door aangekondigde bezuinigingen. Wat hem betreft is dat niet alleen zonde van een sterke, meer dan zestig jaar oude democratische traditie, ook is het problematisch omdat er steeds minder publiek geld naar het hoger onderwijs toe gaat. ‘Hierdoor worden de belangen en de roep om transparantie alleen maar groter.’ De almaar krimpende journalistieke budgetten rijmen daar volgens hem niet mee. ‘De situatie verergert in het tempo van de kleine wijzer van de klok. Op enig moment moet iemand de alarmbel laten rinkelen.’
Over de auteur
