Interviewgala 2016: de ‘houdgreep’ van politicus en journalist

Ja hoor, Femke Halsema kent de klaagzang van de journalisten. Politici nemen geen tijd meer voor een interview, leggen alles eerst voor aan hun spindoctor en welke spraakwaterval er ook uit hun mond komt, het achterste van hun tong zal de journalist niet zien. En er zit heus een kern van waarheid in. “Frénk van der Linden zei tegen mij: ‘jij bent eigenlijk niet meer te interviewen’. ‘Hoezo?’, zei ik. ‘Je maakt geen echte fouten meer, je struikelt niet.'” Maar als de Nederlandse politicus zich zo heeft gepantserd tegen de journalist, zegt Halsema, zou het dan zo kunnen zijn dat die laatste daar zelf de oorzaak van is?

Ga er eens vanuit dat er niets te ontmaskeren valt. Het is niet Mefisto, maar een feilbaar mens die voor u zit.

Adviseur, bestuurder en publicist Halsema, die het Interviewgala 2016 opent, spreekt van een ‘houdgreep’, waarin politicus en journalist elkaar iedere beweging onmogelijk maken. De journalist wil de politicus ontmaskeren, waarop die laatste zijn opponent koste wat kost wil beheersen. En dus zegt geen politicus in een interview nog iets wat werkelijk interessant is. Halsema’s oplossing? Ze heeft er meerdere, waarin empathie de rode draad vormt. “Ga er eens vanuit dat er niets te ontmaskeren valt. Het is niet Mefisto, maar een feilbaar mens die voor u zit.”

Het thema van alweer het vijfde interviewgala op donderdag 9 maart, weer opgezet door interviewer Frénk van der Linden, is ‘de macht van de media’. Hoe daar mee om te gaan, daarover gaan de discussies op verschillende plekken in de Amsterdamse Stadsschouwburg. Daarnaast analyseren studenten van drie opleidingen journalistiek televisie-interviews en is er de mogelijkheid een blind date met een interviewer te hebben óf een ‘dialoog in het donker’ te voeren.

VVD’ers van Teflon

In de Koninklijke Foyer, als geste naar een van de sponsoren omgedoopt tot Omroep Max Zaal – er is ook een Stimuleringsfonds voor de Journalistiek Zaal en een Stichting Hans Melchers Fonds Zaal – bespreekt moderator en bestuurder Felix Rottenberg vijf journalisten of het politieke interview een vorm van waarheidsvinding is. Totaal niet meer, vindt Tom-Jan Meeus van NRC Handelsblad. “Het genre is gecorrumpeerd.” Meeus spreekt voor zijn rubriek dagelijks politici off the record, en moet dan lachen als hij die een interview hoort geven op televisie. “Wat ze daar zeggen is vaak het omgekeerde van de werkelijkheid.” Marcia Luyten van Buitenhof is genuanceerder, maar stelt ook dat er weinig politici zijn die hardop durven na te denken in een interview. “VVD-politici bijvoorbeeld, die zijn allemaal van Teflon.”

Dan werpt Volkskrant-journalist Jan Tromp zich op als spreekbuis van Femke Halsema, die zich achter in de zaal naar zijn zeggen ‘staat op te winden’. Halsema licht toe: “Media kunnen politici maken of breken. Ik mis reflectie daarop.” Zelf is ze naar eigen zeggen vaak bang geweest voor de macht van journalisten. Daarom houdt ze zo van talkshows: “Daar word je niet geduid, je bent zelf aan het woord.” Tom Kellerhuis van HP/De Tijd: “Maar een goed geschreven interview is een vraaggesprek.” Halsema: “Het is geschreven manipulatie.”

Flinke opdoffer

Rottenberg haalt de stichtelijke woorden van Anne Vondeling aan: “Als lam en leeuw dichter bij elkaar blijven wordt het interview er beter van.” Adjunct-hoofdredacteur Pieter Klok van de Volkskrant is het eens met Halsema’s pleidooi voor meer mededogen, “Politicus is geen fijne baan”, en ook Marcia Luyten gelooft dat enig invoelend vermogen noodzakelijk is: “Je kunt een geïnterviewde pas verleiden hardop te denken als je bereid bent begrip te hebben voor zijn dilemma’s.” Eric Smit wordt ‘kriebelig’ van zoveel zachtheid: “Het klinkt incestueus. We moeten elkaar ook een flinke opdoffer kunnen geven.”

Tot slot zijn er ‘lessons learned’, gedeeld door Raja Felgata (AT5), Brenno de Winter, Mark Misérus en Frans Bromet. De een toont kiekjes van haar interviews met bekende Nederlanders en pleit voor meer diversiteit in de journalistiek (Felgata), de ander wijst op het belang van een goede voorbereiding (De Winter: “Wie van zijn land houdt hoort het systeem kritisch te toetsen. Stel de vragen die ertoe doen.”) en een derde (Misérus) deelt een wijze les, opgedaan na zijn interview met Sepp Blatter, waarna hij een peloton FIFA-advocaten op zijn dak kreeg: “Houd altijd je poot stijf, geloof in je eigen gelijk!”

Lunch met kaas

Frans Bromets ervaringen vormen een mooi contrast met de politieke interviews die vanavond centraal stonden. Hij bespreekt ‘lessons learned’ waar verder niemand iets aan heeft, of het moet zijn dat je nooit een lijstje vragen bij prinses Laurentien moet indienen voor je haar gaat interviewen (zij weigerde op andere vragen in te gaan). Memorabel zijn de fragmenten die hij laat zien uit een serie interviews met het kabinet-Balkenende 1, die helaas nooit afkwam omdat Paul Rosenmöller, die na het interview erg ongelukkig was, zijn collega’s bang gemaakt had: “Balkenende en Melkert wilden niet meer.” In het gesprek met Pim Fortuyn zoomt Bromet in op de lunch: “Wat is het? Kaas hè? Ziet er goed uit.”