Naar wie gaat jouw publiek straks luisteren?

‘Ik ben docent en onderzoeker aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Voordat ik aan de universiteit ging werken, voerde ik voor TNO enkele onderzoeken uit met journalistiek als thema. Ook deed ik in 2016 al onderzoek voor het Stimuleringsfonds naar de haalbaarheid van een Huis voor de Journalistiek.
Wat me vooral bezighoudt is de rol die technologie speelt in de journalistiek en in de relatie tussen journalisten en hun publiek. Technologie blijft voor mijn gevoel altijd een beetje op de achtergrond, maar speelt een heel grote rol in hoe nieuws wordt geconsumeerd en gemaakt. Dat is altijd al zo geweest, maar volgens mij nu meer dan ooit.’

Hoezo is de rol van technologie nu bepalender dan bij eerdere technologische ontwikkelingen?

‘Vroeger was nieuws meer een pakketje: je las een samengestelde krant of keek lineaire televisie. Dankzij het internet is er nu sprake van een meer gefragmenteerd aanbod van bronnen. Daar komt bij dat zodra je gebruik gaat maken van zoekmachines en sociale media, je te maken krijgt met algoritmes en andere software die het selectieproces van consumenten beïnvloeden. Ook betalen minder mensen voor nieuws: als ik aan een groep van vijfentwintig studenten vraag wie dat doet, steekt er misschien één iemand zijn hand op.
Aan de kant van journalisten is er ook veel veranderd. Zij kunnen nu veel meer informatie krijgen over hun publiek. Vroeger kon je wel zeggen dat je schreef voor hoogopgeleiden of voor sportliefhebbers, maar nu kun je precies zien wie jouw stukken lezen, hoe lang ze lezen en wanneer ze afhaken.’

Die beide onderdelen maken deel uit van je onderzoek. Wat ga je precies onderzoeken?

‘Ik ga eerst focussen op de journalisten zelf, door te onderzoeken hoe online-technologie hun werk beïnvloedt. Ook bekijk ik welk effect die technologie heeft op het beeld dat journalisten hebben van hun publiek. Hiervoor ga ik journalisten interviewen, waarbij ik ze bijvoorbeeld vraag of ze kijken naar de ‘best gelezen’-lijstjes, of in welke mate ze gebruik maken van lezersdata om tot nieuwe verhalen te komen.
Nadat ik daar een overzicht van heb gemaakt, ga ik kijken naar het publiek. Hierbij onderzoek ik de manieren waarop technologie een rol speelt in hun nieuwsselectieproces en hoe zij hun relatie met journalisten zien. Zijn ze zich überhaupt bewust van de betrokkenheid die ze voelen bij een medium? En wat maakt dat ze klikken op bepaalde onderwerpen?
In het laatste onderdeel breng ik deze twee kanten van het verhaal samen. Dat wil ik doen door meer inzicht te geven in de relatie tussen journalisten en hun publiek, maar ik wil het ook praktischer maken. Bijvoorbeeld door een toolbox te ontwikkelen en om de tafel te gaan met journalisten – en misschien ook met developers en designers ­– voor het ontwikkelen van workshops. Maar uiteindelijk is het wel aan media om deze adviezen zelf op te pakken.’

Waarom is dit onderzoek nodig?

‘Er wordt van alles geprobeerd door journalistieke redacties op het gebied van technologie, en dat is goed, maar een strategische visie ontbreekt vaak. Journalistieke partijen beschikken vaak ook over weinig tijd en middelen om daar op een structurele, academische manier naar te kijken. Met dit onderzoek hoop ik daaraan bij te dragen, zodat redacties niet alles zelf hoeven uit te vogelen.’

Wat zijn je verwachtingen voor de uitkomst van het onderzoek?

‘We weten uit eerder onderzoek dat journalisten in toenemende mate gebruik maken van populariteitsstatistieken voor hun nieuwsselectie. Ik verwacht ook dat dit gebeurt bij alle nieuwsorganisaties die ik ga spreken, en dat dit meer voorkomt bij commerciële media die afhankelijk zijn van advertentie-inkomsten.
Ik verwacht niet dat er uit dit onderzoek één gouden formule komt waarmee journalisten hun relatie met het publiek kunnen verbeteren, helaas. Eerder een set van best practices waar redacties mee aan de slag kunnen, en die ze helpt afwegen welke technologie ze wel gaan gebruiken en welke niet.’

Je gaat je vorderingen bijhouden in een podcast. Waarom heb je deze technologie gekozen om je publiek te betrekken?

‘Omdat het persoonlijker is als ik de woorden zelf uitspreek dan wanneer ik ze opschrijf. Plus: een podcast kun je altijd en overal luisteren. Het vergt dus een heel andere betrokkenheid dan een geschreven stuk, want een podcast is volgens mij veel toegankelijker. Ik hoop dat luisteraars ook met input komen door hun eigen expertise te delen. Uiteindelijk hoop ik zo een goede vertaling te maken van de wetenschappelijke wereld naar de praktijk.’

Luister hier de eerste aflevering van ‘Klikt het?’

Foto door Michael Ramey