Hoe ziet het werk van een royaltyverslaggever eruit? ‘We blijven weg van speculatie en roddels’
Nieuws | Op de werkvloer
Over royaltyjournalisten bestaat het vooroordeel dat ze weinig kritische journalistiek bedrijven en vooral schrijven over koetsen, hoeden en de jurken van Máxima. Maar klopt dat beeld wel? Voor deze drie koningshuisverslaggevers behelst het werk veel meer dan dat.
Nederland zit midden in de coronapandemie als er plotseling een ongemakkelijke foto opduikt van koning Willem-Alexander en koningin Máxima. Op de foto poseert het koninklijk koppel met een donkerharige man, die de eigenaar van een restaurant op het Griekse eiland Milos blijkt te zijn. Saillant detail: de koning en koningin dragen geen mondkapje en ook van 1,5 meter afstand is geen sprake. Ondertussen blijft premier Mark Rutte in Nederland hameren op het naleven van de coronamaatregelen.
Dat is nieuws, dacht RTL Nieuws-verslaggever Sander Paulus, die zich al tien jaar lang op het Koninklijk Huis richt. In samenspraak met zijn hoofdredactie besloot hij als eerste de controversiële foto te publiceren. ‘Andere journalisten hadden die foto mogelijk ook in handen, maar durfden het misschien niet aan om te publiceren,’ zegt hij.
Privésfeer respecteren
Dat heeft te maken met het feit dat de foto werd gemaakt tijdens een vakantie van het koninklijk echtpaar in Griekenland. Volgens de mediacode – een oude afspraak tussen media en het koningshuis – moeten journalisten de privésfeer van de koninklijke familie respecteren. Maar uiteindelijk zijn het de media zelf die beslissen of ze publiceren.
‘In principe hebben wij bij RTL Nieuws niks te maken met die mediacode, aangezien wij zelf inschatten wat nieuwswaardig is,’ zegt Paulus. ‘Als dat betekent dat wij als straf niet meer uitgenodigd worden voor de jaarlijkse fotosessies, dan boeit ons dat niks. Andersoortige media zoals RTL Boulevard en de Privé zijn daar denk ik wel bang voor.’
Nieuwswaarde
Maar wat is dan nieuwswaardig? Dat hangt af van het geval, vertelt Anne Gordijn, die voor het Algemeen Dagblad (AD) over de koninklijke familie schrijft. ‘Als Amalia in haar bikini op het strand een ijsje aan het eten is, zit daar geen nieuwswaarde in. Maar als zij wordt gefotografeerd met een man die volgens bronnen de toekomstige prins-gemaal is, dan zit er nieuwswaarde aan de foto en ga ik publiceren.’
Er gaat veel belastinggeld naar de koning, het is belangrijk om te laten zien wat hij doet met dat geld
Anne Gordijn, koningshuisverslaggever AD
Volgens Karlijn Hoftijzer, die sinds 2018 het koningshuis volgt voor het tijdschrift Vorsten, is de mediacode sowieso een beetje een ‘eenzijdige afspraak’. ‘Het suggereert dat de pers inbreng heeft gehad in de totstandkoming ervan, maar dat is niet zo,’ zegt ze. ‘Het is eigenlijk gewoon het koningshuis dat zegt: jullie mogen geen foto’s publiceren in privésituaties op straffe van het niet meer meedoen aan bepaalde persmomenten.’
Bovendien wordt de mediacode ook door externe factoren steeds minder houdbaar, zegt Hoftijzer. Door de opkomst van sociale media circuleren regelmatig privéfoto’s van de prinsessen. ‘Volgens de mediacode kunnen we dan wel schrijven dat de foto’s bestaan, maar mogen we ze niet laten zien.’ Hoewel ze dat krom vindt, respecteert ze de afspraak. ‘We zijn er niet op uit om inbreuk te maken op hun privacy. Ik wil alleen maar zeggen dat de mediacode niet zo zwart-wit is als het lijkt. Dat is-ie nooit geweest, maar helemaal niet nu.’
Inzoomen op privileges
Af en toe laten zien wat de Nederlandse royals in hun vrije tijd doen, behoort tot een van de taken van een koningshuisjournalist, vindt ook Gordijn. ‘Er gaat veel belastinggeld naar de koning,’ vertelt ze. ‘Het is tot een bepaalde hoogte belangrijk om aan Nederlanders te laten zien wat hij doet met dat geld.’ Om die reden is het juist relevant om in te zoomen op zijn privileges, zoals toegang tot een eigen vliegtuig en vakantiehuis, vindt Gordijn. ‘Hoewel hij dat het liefst stil zou houden, zie ik het wel als onze taak om dat soort dingen naar buiten te brengen. Mensen mogen daarna zelf bepalen of ze het terecht vinden.’
Ook RTL-journalist Paulus vindt die kritische blik op het koningshuis belangrijk. ‘Het Koninklijk Huis is een zeer belangrijk en aanwezig instituut in onze samenleving, en onderdeel van de regering,’ zegt Paulus. ‘Ik vind dat je daar kritisch verslag van moet doen. Wanneer ze het goed doen zeggen we dat, maar als ze er een zooitje van maken ook.’
Wegblijven van speculatie
Bij het tijdschrift Vorsten is de benadering iets milder dan bij het AD en RTL Nieuws, wat volgens Hoftijzer te maken heeft met een verschil in lezerspubliek. ‘Wij schrijven over het algemeen voor mensen die het koningshuis een warm hart toedragen,’ vertelt ze. ‘Dat zijn niet alleen monarchisten en fans van het koningshuis maar ook liefhebbers van Maxima’s mode.’
We sluiten onze ogen niet voor dingen die niet kloppen
Karlijn Hoftijzer, hoofdredacteur Vorsten
Hoewel deze doelgroep minder voelt voor een verhaal waarin de familie kritisch onder de loep wordt genomen, waakt het tijdschrift ook voor een te romantisch beeld, zegt Hoftijzer. ‘We sluiten onze ogen niet voor dingen die niet kloppen,’ aldus de hoofdredacteur, die uitlegt dat Vorsten in tegenstelling tot andere magazines niet aan roddeljournalistiek doet. ‘Als er één onderwerp gevoelig is voor roddels dan is het wel het koningshuis. Desondanks blijven we ver weg van speculatie en gaan we geen dingen opschrijven zolang ze niet bewezen zijn.’
Gordijn krijgt soms de vraag of ze alles wel mag opschrijven over de familie of dat ze zich moet houden aan strenge regels van de Rijksvoorlichtingsdienst (RVD), die verantwoordelijk is voor het koninklijke mediabeleid. ‘Dat laatste is een misvatting; over het algemeen kan ik vrij berichten over de familie. Ik hoor weleens dat ze niet blij zijn met iets dat ik heb geschreven, maar ik heb nog nooit gehoord dat ik iets niet mag plaatsen. In die zin is de persvrijheid groot in Nederland.’
Dicht bij het vuur
Dit neemt volgens de AD-journalist niet weg dat het af en toe lastig is om aan correcte informatie te komen. De RVD is weliswaar de officiële woordvoerder van de koninklijke familie maar staat er niet altijd om te springen kritische vragen van journalisten te beantwoorden. En mensen om de familie heen klappen niet snel uit de school. ‘Zeker als je bezig bent iets te onthullen, gaan veel deuren dicht,’ zegt Gordijn. ‘Het vinden van goede bronnen die wel wat willen zeggen, kost tijd. Het werkt daarom in je voordeel als je al langer in dit vak zit.’
Ik heb wel eens flinke ruzie gemaakt met de RVD, maar je moet met elkaar verder, dus is het belangrijk om op tijd de kou uit de lucht te halen
Sander Paulus, koningshuisverslaggever RTL Nieuws
Dat beaamt Paulus: ‘Het is een uitdaging om bronnen te vinden die dicht bij het vuur zitten. Mensen die écht dicht bij de familie werken houden graag hun mond. Tegelijkertijd zijn dat soort bronnen wel nodig om je informatie te verifiëren.’ Verder is goed contact met de RVD noodzakelijk, aangezien je hen nodig hebt om bij de familie te komen. ‘Ik heb echt wel eens flinke ruzie gemaakt met de RVD. Maar omdat je weer met elkaar verder moet, is het belangrijk om op tijd de kou uit de lucht te halen. Dat vergt wel wat diplomatieke souplesse.’
Schoolreisje voor volwassenen
Die bijzondere dynamiek tussen journalisten en de RVD wordt vooral duidelijk bij staatsbezoeken, die zo’n twee á drie keer per jaar plaatsvinden. Tijdens zo’n ‘bijzonder schoolreisje voor volwassenen’, zoals Hoftijzer het noemt, kun je eigenlijk niet zonder de dienst, vertelt ze. ‘Als journalist wil je onafhankelijk verslag doen van zo’n reis. Tegelijkertijd is het programma enorm strak geregeld, en ben je compleet afhankelijk van de RVD wat betreft logistiek. Hoewel dat wel eens kan botsen, is het toch mooi dat je elkaar aan het einde van zo’n bezoek een high five kan geven.’
Wie denkt dat staatsbezoeken gelijk staan aan luxe vakanties heeft het mis. Ze bestaan vaak uit lange dagen en kosten veel energie, terwijl ze je als journalist niet altijd veel opleveren. Gordijn: ‘Bij aankomst op het vliegveld groet de koning zijn gastheer, stapt in een auto en is weg. Als je dan al twee uur lang hebt gewacht op de landingsbaan, voelt het soms als een ondankbare baan. Toch moet ik er altijd zijn, want voor hetzelfde geld struikelt hij op de trap.’
Zeeziek
Alle drie de journalisten zijn het er desondanks over eens dat de staatsbezoeken de hoogtepunten vormen van hun werk. ‘Je komt op plekken waar ik met een andere baan niet snel zou komen,’ zegt Hoftijzer. ‘De ene keer sta je op de Akropolis in Athene en de andere dag in een kinderziekenhuis in Texas.’ Ook Gordijn heeft er bijzondere herinneringen aan overgehouden: ‘Toen Amalia achttien werd bezochten ze het Nederlandse deel van de Cariben. Onderweg van Curaçao naar Aruba mochten we meevaren op zo’n geweldig groot schip van Defensie. Ik werd zeeziek, maar realiseerde me tegelijk dat de gemiddelde journalist zoiets niet snel meemaakt.’
Met medewerking van Bente Schreurs
Over de auteur
