Tegenspreken of meezingen: hoe media omgaan met radicaal-rechts
Nieuws | Wat zegt de wetenschap?
Rechts-radicale politici veroorzaken regelmatig een rel. In hoeverre dragen media bij aan die ophef? Emma Bonutti D’Agostini onderzocht hoe verschillende nieuwsmedia verslag deden van een omstreden actie van de rechts-radicale partijleider Giorgia Meloni. Volgens haar is Italië een interessante casus voor andere landen, omdat het laat zien hoe media radicaal-rechts mede mogelijk maken.
Of het nou aan een talkshowtafel gebeurt, in de Tweede Kamer of op sociale media, populistische en rechts-radicale politici lijken elk week wel ophef te veroorzaken. Ook in Italië is het schering en inslag, schrijft Emma Bonutti D’Agostini, een onderzoeker verbonden aan twee Franse universiteiten.
In augustus 2022 deelde Giorgia Meloni, de leider van het rechts-radicale Fratelli d’Italia, een video van een verkrachting op sociale media. Ze wees naar de achtergrond van de dader, een asielzoeker, om nog eens te benadrukken dat migranten de veiligheid op straat zouden bedreigen.
Oorlog op sociale media
Het internet explodeerde. Politici uitten felle kritiek op Meloni en er verschenen talloze artikelen in Italiaanse media over de verkrachting en de ‘sociale mediaoorlog’ die erop volgde. ‘Het vinden van een koudbloedige analyse van de gebeurtenissen vergde graafwerk,’ schrijft Bonutti D’Agostini.
Droegen de media bij aan de verspreiding van de rechts-radicale boodschap? Of boden ze een tegengeluid? Om dat te onderzoeken analyseerde de wetenschapper meer dan honderd artikelen. Zowel van gevestigde kranten, die in Italië sterk politiek gekleurd zijn, als van nieuwe media, die meer afstand hebben tot de politiek. Ze ontdekte drie verschillende soorten verslaggeving.
Bumperklevers
De gevestigde kranten aan de linkerkant en het midden van het politieke spectrum deden aan ‘bumperkleven’, volgens de onderzoeker. Hun artikelen bevatten vooral uitspraken van politici – die besloegen zo’n vijftig procent van de tekst – en voegden daar weinig analyse en commentaar aan toe. Meloni werd het vaakst geciteerd, waarna veelal kritiek van centrumlinkse politici werd aangehaald.
Hoewel uit niets blijkt dat deze journalisten radicaal-rechtse politici een warm hart toedragen, kunnen ze door deze vorm van verslaggeving toch bijdragen aan het verspreiden van de rechts-radicale boodschap. En in het verlengde daarvan misschien zelfs wel aan de opmars van rechts-radicale partijen, schrijft Bonutti D’Agostini. Deze dynamiek is in meerdere landen te herkennen, zo blijkt uit eerder onderzoek dat ze aanhaalt.
Vergrootglazen
Rechtse media, zowel de gevestigde als de nieuwkomers, gedroegen zich als ‘mondstukken’. Anders dan de eerder genoemde media, schaarden rechtse media zich nadrukkelijk achter de boodschap van radicaal-rechtse politici en gaven hen ruim baan om deze te ventileren. De meeste artikelen volgden het ‘migratie-is-een-gevaar’-frame van Meloni. Ook wezen deze media, net als rechts-radicale politici, naar linkse partijen als de uiteindelijke verantwoordelijken voor de verkrachting vanwege hun pro-migratie-standpunten.
Tot slot fungeerden nieuwe, progressieve media als ‘vergrootglazen’. Ze controleerden feiten en fileerden uitspraken. Ook voegden ze duiding en analyse toe. Zo beschreven ze hoe het incident gebruikt werd voor politieke gewin van radicaal-rechtse politici. Door een eigen narratief over de zaak te ontwikkelen, boden deze media het meeste tegenwicht tegen zowel de claims van rechts-radicale politici als de reactie van centrumlinkse politici.
Italië als casus
Bonutti D’Agostini hoopt dat haar bevindingen andere wetenschappers helpen om te begrijpen hoe media bijdragen aan de opkomst van radicaal rechts. Italië loopt op dit vlak voor op veel andere landen – Meloni is al sinds 2022 premier. Daarom is het land volgens Bonutti D’Agostini een goede casus om te begrijpen hoe de media de opkomst van radicaal rechts mede mogelijk maken. Of hoe ze juist tegenwicht kunnen bieden. In ieder land zullen de politieke context, het medialandschap en de journalistieke tradities bepalen hoe media omgaan met radicaal-rechts.
Maar overal geldt: rechts-radicale relletjes komen pas tot wasdom als er aandacht aan wordt geschonken, of dat nou door meepratende rechtse kranten is, of door linkse bumperklevers.
Over de auteur
