Regionale journalistiek in tijden van bezuinigingen

Nieuws | De Stand van de Nieuwsmedia

Door Judith Grobecker en Piet Bakker

Voor regionale omroepen is bezuinigen niet nieuw. Drie jaar geleden kreeg Omroep West bijvoorbeeld te maken met provinciale ‘besparingen’: “Destijds gingen de provincies nog over de budgetten. Wij moesten een bezuiniging van 1,5 miljoen euro doorvoeren.” Volgens Renzo Veenstra, hoofdredacteur van Omroep West, kwam dit uit op een bezuiniging van 15% van het budget. “De bezuiniging kwam schofterig laat, want wij hadden de begroting voor het jaar erop al klaar. Een dergelijk bericht komt dan wel hard binnen.”

De bezuiniging kwam schofterig laat. Wij hadden de begroting voor het jaar erop al klaar

Volgens Veenstra merkten de freelancers het eerste wat van de bezuinigingen: “Het waren helaas de jonge, frisse mensen die als eerste weg moesten. Terwijl zij de nieuwe journalistiek bedrijven. Als ik terugkijk op enkele jaren geleden, dan werkten wij bij Omroep West niet zoals het hoorde. Vandaag de dag werken wij met veel multimediale journalisten en zijn we een stuk efficiënter geworden.”

Mischa van den Berg is sinds 1 mei 2010 hoofdredacteur bij RTV Noord, de regionale omroep voor de provincie Groningen: “Ook wij hebben te maken gekregen met provinciale bezuinigingen. Wij hebben door het verkleinen van programmabudgetten, efficiënter werken en het gebruik van minder werkruimte, de benodigde 5 ton weten te besparen.”

Minder voor programma’s, multimediaal, efficiënter en besparen op ruimte… maar dus ook op personeel. Uit jaarverslagen van ROOS (Stichting Regionale Omroep Overleg en Samenwerking) valt op te maken dat er door de jaren heen bij alle regionale omroepen ook gekort is op het personeel. Vooral in de laatste vijf jaar: 2011 en 2012 (-2%), 2013 (-5%), 2014 (-4%) en 2015 (-2%).

personele bezetting regionale omroepen
Personele bezetting regionale omroepen (in FTE’s) 2006-2015.

Vergeleken met 2010 is het aantal FTE’s met 14% gedaald. Dat kan meerdere oorzaken hebben. Eén daarvan is de bezuiniging die de provincies hebben doorgevoerd bij de omroepen. Bij de ene omroep is het aantal werknemers overigens sneller gedaald dan bij de ander.

Personele bezetting (FTE's) regionale omroepen 2006-2015
Personele bezetting (FTE’s) regionale omroepen, 2006-2015

Omroep Gelderland laat een grote daling zien (-26% sinds 2006). Hoewel de omroep volgens de jaarverslagen van ROOS nog steeds de meeste werknemers heeft vergeleken met de andere twaalf omroepen. Ook West en L1 zagen een krimp van meer dan 20%. Zeeland leverde 3% van hun FTE’s in. RTV Noord was stabiel tot 2014 en nam in 2015 zelfs personeel aan.

Meer dan 50% van werknemers is werkzaam op redacties. In onderstaande figuur is te zien wat de verhouding is tussen de verschillende functies bij de omroepen.

Verhouding functies binnen FTE's 2015
Verhouding functies binnen FTE’s, 2015

Omroep Gelderland bespaart op technische functies en de reclame-afdeling. Bij RTV Utrecht is de reclameafdeling zelfs verdwenen. In de categorie ‘overig’ vallen onder andere personeel en organisatie, de ondernemingsraad en de directie. Dat deel is relatief groot in Drenthe, Brabant, Flevoland, Limburg en Utrecht.

Zoals gezegd hangt er vanaf 1 januari volgend jaar een nieuwe donkere wolk boven de omroepen. De wolk die ‘17 miljoen euro’ heet. De bezuiniging is Paul van der Lugt, algemeen directeur van RTV Utrecht, een doorn in het oog. “De bezuiniging is dramatisch. Hoog tijd dat daar nog eens naar gekeken wordt.”

Waakhond in de regio

Hoofdredacteur Leo Hauben van het Limburgse L1 sluit zich bij Van der Lugt aan: “Er gaan steeds meer taken vanuit de overheid naar de gemeente. Dus de journalistieke taak als waakhond in de regio wordt belangrijker. Maar er wordt tegelijkertijd wel minder geld voor beschikbaar gesteld.”

Het Rijk heeft als wens dat de regionale omroep een ‘slagvaardige en efficiëntere organisatie’ wordt, zoals te lezen is op de website van de Rijksoverheid. Verder wil het Rijk meer samenwerking tussen de regionale omroepen en de landelijke publieke omroep. Op deze manier is het volgens de overheid mogelijk om de bezuiniging in te vullen, met een zo minimaal mogelijk effect op het regionaal media-aanbod.

Maar toch is Hauben bang dat ook de journalistieke redacties geraakt worden: “We kunnen niet alleen bezuinigen op technische en ondersteunende diensten. Daarmee redden we het niet om de volledige bezuiniging door te voeren. Als het bezuinigingsbedrag omlaag gaat, kunnen we misschien de redactie toch ontzien.”

Bestuurlijke samenwerking

Wel is Hauben een groot voorstander van de nieuwe manier van werken: “Ik ben een voorstander van het efficiënter werken. Maar ik ben tegenstander van een inhoudelijke samenwerking. Ik ben bang dat daardoor de regionale identiteit en daarmee het bestaansrecht, in het geding komt. Het is prima om samen te werken bij personeelszaken, ICT en technische diensten, maar niet op het gebied van programmering.”

Met de samenwerking doelt Hauben op het gezamenlijke plan dat de dertien regionale omroepen hebben opgesteld in het voorjaar van 2014. Er is gesproken over een samenwerking op bestuurlijk niveau. Het plan is dat de regionale omroepen één bestuur krijgen. Nu doen de dertien omroepen dat nog apart. Naast deze samenwerking komen er ook vijf clusters waaruit de marketing, personeelszaken en strategie wordt geregeld. Door op deze manier te opereren zou het mogelijk moeten zijn, om de dertien aparte redacties –met allemaal een eigen hoofdredactie- te laten bestaan.

Aankloppen bij de technische of financiële dienst zal dadelijk lastiger worden

“Ik heb er mijn handtekening onder gezet, want ik sta er achter”, aldus Van der Lugt van RTV Utrecht: “Alle samenwerkingen zullen zeker een weerslag hebben op de technische mogelijkheden en de flexibiliteit. Wij hebben nu alles in huis. Met problemen kun je nu nog direct aankloppen bij de technische of financiële dienst. Dat zal dadelijk lastiger worden. Toch doen we ons uiterste best om ervoor te zorgen de journalistieke redacties te ontzien.”

Toch maakt Hauben zich zorgen: “Heel veel voorbeelden in het land leren ons dat een centraal bestuur steeds iets meer naar zich toe wil trekken dan vooraf was bedacht. Dat moet je zien te voorkomen. Ik vrees toch invloed op de programmering bij de dertien onafhankelijke redacties. Het plan ligt er, maar waar liggen de grenzen? Wat hoort thuis bij de regio en wat gaan we centraal doen? Dat vraagstuk is nog steeds gedeeltelijk onbeantwoord.”

Fantastisch tijdperk

Voor Van der Lugt is het belangrijkste vraagstuk of de bezuinigingen überhaupt doorgang moeten vinden: “Ik vind dat zo langzamerhand de bezuinigingen ter discussie gesteld mogen worden. Men moet zich afvragen of het wel gerechtvaardigd is. Ik denk dat het niet lukt om dit kabinet van deze plannen af te krijgen. Het is dus hopen dat het bij een nieuwe verkiezingsperiode en vervolgens een nieuw kabinet, wel lukt.”

Nieuwe bezuinigingen, een nieuwe manier van efficiënt werken en een nieuwe bestuursstructuur bij de dertien regionale omroepen. Er gaat de komende tijd veel veranderen in het regionale omroeplandschap. Hoofdredacteur Mischa van den Berg van RTV Noord weigert om met de ‘doemdenkers’ mee te doen: “Ik vind dit een fantastisch tijdperk voor de journalistiek. Het wordt steeds makkelijker om journalistiek te bedrijven. Je kunt tegenwoordig zelf publiceren. Als je dat zou willen, heb je geen omroep meer nodig. Het gaat er dus echt om hoe goed je bent.”

We moeten alles tot op de grond afbreken en van daaruit weer opnieuw opbouwen

Renzo Veenstra (Omroep West) sluit zich hierbij aan, maar heeft toch echt één oplossing voor ogen: “We moeten alles tot op de grond afbreken en van daaruit weer opnieuw opbouwen. Opnieuw gaan nadenken en alles op de meest efficiënte manier, met journalisten die álles kunnen.”

In maart is bekend geworden dat Staatssecretaris de bezuinigingen een half jaar uitstelt. Zijn aangekondigde Mediawet, waarin is vastgelegd dat de regionale omroepen één bestuur krijgen en dat landelijke en regionale omroepen moeten samenwerken, werd door de Eerste Kamer aanvankelijk niet goedgekeurd. Hierdoor hoeven de regionale omroepen in 2017 ‘slechts’ 8,5 miljoen te bezuinigen. Wel heeft Dekker benadrukt dat de bezuinigingen zijn uitgesteld, en dus niet van tafel zijn.

Bronnen: eigen interviews en ROOS jaarverslagen

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.