Kiesfeiten: op zoek naar een slimmere manier om journalisten aan experts te koppelen

Wat als een journalist tijdens de verslaggeving door een algoritme ‘experts’ aangeraden zou krijgen? Een algoritme dat uit een groot netwerk precies de juiste persoon weet te plukken om die ene twijfelachtige uitspraak van een politicus te nuanceren, of diepte te geven aan een reportage over een laatste doorbraak binnen de gentechnologie?
Zo’n ‘slimme kaartenbak’, zoals ze het bij Kiesfeiten noemen, is momenteel nog een vergezicht. Maar het is wel het uiteindelijke doel van de initiatiefnemers achter het project, Danielle Arets, associate lector aan de Design Academy te Eindhoven en Martijn Rademakers, medeoprichter van De Utrechtse Internet Courant (DUIC). Samen zijn zij met Kiesfeiten.nl begonnen om te peilen of journalisten open staan voor advies van ‘experts’.

Dertien experts

Kiesfeiten is een proef in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen en duurt van 1 tot 21 maart. Voor de nietsvermoedende bezoeker ziet de website eruit als een verzameling verkiezingsnieuws uit vijf grote steden: Utrecht, Amsterdam, Eindhoven, Rotterdam en Den Haag. Maar aan de achterkant is de redactie bezig journalisten in contact te brengen met een groep van, op dit moment, zo’n dertien mensen die ze hun experts noemen.
Eén van die experts is bijvoorbeeld Frans Jorna, volgens de omschrijving op de website een ‘slimme-stadmaker’ die de afgelopen twee jaar themadirecteur was op het gebied van ‘smart cities’ bij de gemeente Utrecht. Andere deskundigen zijn onder andere een filosoof, een jurist en een hersenwetenschapper.

Mensenwerk

De manier waarop Kiesfeiten zijn experts met journalisten in contact brengt is momenteel nog erg ‘analoog’, licht Rademakers toe. Er komt namelijk nog veel mensenwerk bij kijken. Met een algoritmisch filter —dat wel— struint de redactie het internet af op zoek naar relevant verkiezingsnieuws. Komen ze een stuk tegen dat aansluit bij de aanwezige kennis, dan stuurt een expert aangesloten bij Kiesfeiten de journalist achter het artikel een berichtje, met daarin iets dat wellicht interessant is voor de journalist. Bijvoorbeeld een nuance, of feiten die de journalist in eerste instantie gemist heeft. Rademakers: ‘Wat de ontvangers er mee doen is helemaal aan hen. Wij willen vooral zien wat ze ervan vinden.’

Verantwoordelijkheid voor journalistiek

De inspiratie voor Kiesfeiten vindt het team in de manier waarop wetenschappers elkaars werk verbeteren, controleren en beoordelen—het zogenoemde peerreview-systeem. Journalisten krijgen volgens Arets vaak onterecht het verwijt dat ze hun werk niet goed doen. ‘Dat doen ze juist heel goed. Zeker gezien het feit dat ze er vaak amper tijd of geld voor hebben. Het toenemende vingerwijzen naar journalisten, bijvoorbeeld als het op nepnieuws aankomt, heeft ons aan het denken gezet over de mogelijkheid om samen de verantwoordelijkheid voor de journalistiek te dragen, en zo de kwaliteit van het systeem te waarborgen. Net als wetenschappers doen voor de wetenschap. Doordat zij gebruik maken van elkaars expertise groeit de algehele betrouwbaarheid.’

Pivot

Sinds de lente van 2017 zijn Arets en Rademakers samen aan het werk gegaan met de app-ontwikkelaars van MILVUM en hebben ze subsidie gekregen van het SIDN fonds en Google’s Digital News Initiative. Oorspronkelijk wilde het team kijken naar de mogelijkheid om met blockchain de betrouwbaarheid van journalistieke bronnen te garanderen, maar dat idee werd na verder onderzoek losgelaten. Blockchain bleek niet de technologie te zijn die ze nodig hadden, en daarbij waren ze in hun onderzoek terloops gestuit op een groter probleem in de journalistiek.
Wat volgde was een pivot van het project (start-uptaal voor ommezwaai). Rademakers: ‘Tijdens ons onderzoek hebben we een aantal interviews met diverse hoofdredacties in Nederland afgenomen. Daar leerden we dat hun werknemers vooral kampen met een tekort aan tijd, online vaardigheden en een beperkte pool van bronnen. Te vaak zijn het dezelfde mensen die het nieuws duiden of aan het woord zijn. Daarom zijn we op zoek gegaan naar een manier om dat proces, de koppeling tussen journalisten en experts, slimmer te maken. Kiesfeiten is een tijdelijk platform. Uiteindelijk willen we de feedback uit dit project gebruiken om verder te gaan met een nieuwe toepassing voor journalisten. Hoe dat er precies uit gaat zien, dat weten we nog niet.’

Hebbes!

Op het moment van schrijven, ongeveer een week na het begin van het project, is het feest, want Kiesfeiten.nl heeft voor het eerst beet. Ze kregen een dankbare mail terug van een lokale website uit de Utrechtse wijk Leidsche Rijn. Daar was een lid van de partij Stadsbelang op de bres gesprongen voor een nieuwe dertigkilometerzone. Een aantal uitspraken over die zone wist een expert van Kiesfeiten.nl te nuanceren. ‘De reactie van de website was heel enthousiast,’ zegt Kiki de Bruin, namens het JournalismLab van de Hogeschool Utrecht werkzaam als redactielid en onderzoeker bij Kiesfeiten.nl. ‘Ze waren erg blij met de hulp’. Verder zijn de meeste journalisten nog niet zo happig. Zeker niet wanneer ze het project ‘factchecking’ noemen, zegt De Bruin. Dus vermijdt ze dat woord maar. ‘Het klinkt alsof je ze wilt verbeteren, maar dat is juist niet ons doel.’
Foto: De initiatiefnemers van Kiesfeiten samen met de ontwikkelaars van MILVUM. Van links naar rechts: Danielle Arets, Thomas Koes, Martijn Rademakers en Remco van Riet.