Volgens datavisualisatie-designer Nadieh Bremer hoeft een visualisatie niet meteen duidelijk te zijn

Nadieh Bremer heeft een aantal spectaculaire datavisualisaties op haar naam staan. Toch geniet ze in Nederland weinig bekendheid. ‘Ik denk dat dat vooral komt doordat datavisualisatie in de Verenigde Staten meer leeft dan in Nederland,’ legt ze uit. ‘Veel van mijn klanten komen uit de VS.’ Deze visualisatie van de Top 2000 is waarschijnlijk de meest succesvolle visualisatie die Bremer over een Nederlands onderwerp maakte.

Bijenzwerm

De Top 2000-visualisatie is een zogenaamde ‘beeswarm’, bijenzwerm: een grafiek die gebruik maakt van cirkels om specifieke elementen van een dataset te laten zien zonder die elementen samen te voegen tot gemiddelden. Ieder liedje krijgt zijn eigen cirkel. De beeswarm grafiek wordt niet veel gebruikt, en is dus vrij onbekend. Veel lezers zullen waarschijnlijk niet direct begrijpen waar ze naar kijken als ze er een zien.

Het belangrijkste is dat een visualisatie kijkers aantrekt en enthousiasmeert. Ze hoeven ‘m niet meteen te begrijpen

‘Moeten visualisaties een boodschap snel overbrengen?’, vraagt Bremer zich af. ‘Ik denk dat dat van je publiek afhangt. Bedrijfsmanagers moeten direct kunnen zien hoe hun bedrijf ervoor staat. Mijn visualisaties bevatten vaak meerdere verhalen en veel gelaagdheid, dan is het minder belangrijk dat mensen ze snel kunnen begrijpen. Het is belangrijker dat de visualisatie kijkers aantrekt en enthousiasmeert. Ik hoop dat mensen vanuit dat enthousiasme de tijd nemen om de introductie en legenda te lezen zodat ze de dataset kunnen interpreteren.’

Visuele wezens

Volgens Bremer zijn visualisaties in veel gevallen de perfecte manier om een boodschap over te brengen. ‘Ik zie mensen echt als visuele wezens,’ legt ze uit. ‘We zijn ontzettend goed in het interpreteren van visuele informatie. Het zien van trends en patronen, dat is waar onze ogen voor gemaakt zijn.’ Wat haar betreft zouden journalisten er daarom goed aan doen verhalen vaker op een visuele manier te vertellen. ‘Als je interessante data hebt, kun je honderden woorden gebruiken om die data te beschrijven, maar als je de data visualiseert, heb je geen tekst nodig. Een visualisatie zegt vaak meer dan duizend woorden, en al helemaal meer dan een excelsheet met duizend datapunten.’
Dit laatste gaat zeker op voor Royal Constellations, een interactieve visualisatie van de Europese koningshuizen. ‘Daarmee wilde ik laten zien dat alle koninklijke families met elkaar verbonden zijn,’ vertelt Bremer. ‘Een netwerkvisualisatie is de meest intuïtieve vorm om connecties te laten zien.’

Visualisaties voor op de bank

Of er data beschikbaar is over een bepaald onderwerp, en welke vorm het beste bij die data past, zijn niet de enige vragen die een data visualisation designer zichzelf stelt. Ook wie de lezer is en het tijdstip waarop die lezer naar de visualisatie kijkt, zijn belangrijke factoren. ‘Ik ben erg onder de indruk van de visualisaties van The New York Times en de Washington Post. Hun publiek heeft waarschijnlijk weinig tijd. Daarom zijn de grafieken die ze maken vaak vrij standaard, maar wel met een heel goed design-laagje eroverheen. Daardoor komen hun visualisaties heel professioneel over en kan het publiek ze snel interpreteren.’
Informatie snel en duidelijk communiceren is voor de meeste mediabedrijven erg belangrijk. Maar er zijn uitzonderingen. La Lettura is de zondagbijlage van een Italiaanse krant, en een van Bremer’s favoriete voorbeelden. ‘Mensen die op zondag de krant lezen, hebben meer tijd. Die zitten niet in de trein met hun mobiel, maar thuis met de krant op schoot. Ze hebben tijd om vernieuwende, complexe visualisaties te bekijken.’ Bremer slaat dit soort mooie voorbeelden op via Pinterest zodat ze ze later als inspiratie kan gebruiken.

Zelf doen of een professional inhuren

Bremer laat zichzelf inhuren door bedrijven die complexe datasets willen omzetten in aansprekende visualisaties. Op dit moment werkt ze aan twee grote projecten; een voor een vliegtuigmaatschappij en een voor een groot farmaceutisch bedrijf. ‘Data visualiseren is echt een vak apart,’ legt ze uit. ‘Als de data complex is, kun je het beste een professional inhuren.’
Journalisten kunnen volgens Bremer prima zelf simpele visualisaties maken. Ze moeten alleen wel oppassen dat ze de juiste grafiekvorm kiezen. ‘Maak eerst een aantal kleine grafiekjes om te ontdekken welke interessante dingen er in je data zitten. Schets daarna op papier hoe je visualisatie eruit moet gaan zien. Het is heel belangrijk dat je hier de tijd voor neemt. De verkeerde grafiekvorm kiezen is het ergste wat je kunt doen, als je daar de fout in gaat, heeft alles wat je verder doet geen zin meer. Je moet een verhaal met een tijdsdimensie bijvoorbeeld niet in een staafdiagram willen proppen.’

Doodskopje met twee botjes

Dat visualisaties een verhaal soms sneller over kunnen brengen, betekent volgens Bremer niet dat het schrijven van goede teksten minder belangrijk wordt. Toen ze een tijd geleden een workshop gaf, moesten de deelnemers aan het einde zelf een visualisatie maken over piraterij. Ze lacht: ‘Niemand had tekst gebruikt om zijn visualisatie te verduidelijken. Omdat het thema piraterij was, hadden alle deelnemers een doodskopje met twee botjes bij hun visualisatie getekend. Daar moesten we maar uit afleiden waar het over ging. Niemand die een titel boven zijn visualisatie zette, of er een legenda bij deed.’ De perfecte journalistieke visualisatie is volgens haar altijd een combinatie van verschillende elementen: ‘Gebruik tekst wanneer er tekst nodig is, en gebruik visualisaties wanneer visualisaties nodig zijn.’