Een op de vijf Zweden mijdt het nieuws, daarom kiest de publieke omroep voor constructieve journalistiek
Nieuws | VernieuwingEen deel van de bevolking ontwijkt nieuws. Dat is niet alleen in Nederland zo, maar ook in Zweden. De Zweedse publieke omroep probeert mensen te trekken met constructieve journalistiek, gericht op oplossingen. Wat kunnen we daar in Nederland van leren?
In Zweden mijdt 22 procent van het publiek soms of vaak het nieuws. In Nederland is dit percentage hoger, namelijk 27 procent, aldus het Reuters Digital News Report 2023.
Een van de redenen om nieuws te mijden ontdekte de Zweedse publieke omroep Sverige Television (SVT) door te luisteren naar het publiek. SVT-redacteuren gingen op de koffie bij duizenden Zweden. In die gesprekken kwam naar voren dat mensen afhaken bij te veel negatief nieuws. Het antwoord van SVT is om in het reguliere nieuws meer constructief nieuws te brengen: nieuws met aandacht voor oplossingen.
De SVT verzorgt de publieke tv-kanalen, waaronder SVT 1 en SVT 2, die vergelijkbaar zijn met NPO 1 en NPO 2. De nieuwssite van de SVT biedt het landelijke nieuws en heeft 21 lokale nieuwssites die bijgehouden worden door lokale nieuwsredacties.
Op de koffie
Tussen 2017 en 2021 gingen honderden SVT-redacteuren in gesprek met duizenden Zweden onder de noemer Fika med SVT, wat zoveel betekent als: ‘koffiedrinken met SVT’. SVT-redacteuren gingen letterlijk met koffie en wat lekkers op bezoek bij verschillende groepen. Jong en oud, mensen die SVT goed kennen en mensen die er nooit naar kijken, betrokken publiek en klagers. De gesprekken werden gevoerd aan keukentafels, op werkplekken, bij verenigingen en via online bijeenkomsten. De redacteuren stelden open vragen: wat vind je belangrijk nieuws, wat heb je nodig van de publieke omroep? Bij ieder gesprek waren ongeveer drie SVT-medewerkers aanwezig, die naderhand verslag uitbrachten over de belangrijkste uitkomsten van het gesprek.
‘Dat het publiek behoefte heeft aan meer constructief nieuws, ontdekten we al in de begintijd van de koffiegesprekken,’ vertelt Christina Johannessen, projectleider Nieuws en Sport bij SVT. Al in het eerste jaar vertelden mensen dat ze niet alleen ellende wilden zien, maar ook positief en oplossingsgericht nieuws. Ze gaf er een presentatie over op Circom, een congres voor Europese regionale publieke omroepen.
Gericht op de toekomst
Als reactie op die behoefte aan een ander soort nieuws, die ook bleek uit verschillende onderzoeken, begon de SVT naast de traditionele verslaggeving en onderzoeksjournalistiek met constructieve journalistiek. Deze benadering onderscheidt zich doordat journalisten in de verslaggeving niet alleen feiten brengen, maar ook vragen stellen als ‘wat nu?’ en ‘wat is de volgende stap?’. Constructieve journalistiek voegt zo een nieuwe dimensie toe aan de journalistieke visie van SVT en een extra perspectief aan de nieuwsberichten.
Constructief nieuws wordt wel eens gezien als luchtig nieuws. Dat is niet terecht, volgens Johannessen. ‘Het constructieve nieuws van SVT is zeker niet schattig of amusant. Het gaat over oplossingen voor problemen die veel mensen treffen. De constructieve benadering is gebaseerd op dezelfde journalistieke principes als al ons nieuws,’ aldus Johannessen. ‘Met de huidige dominante nieuwsverhalen, over bijvoorbeeld pandemieën, klimaat en oorlog, is een constructieve insteek nog relevanter geworden.’
Om te illustreren dat oplossingsgericht nieuws niet alleen gaat over positieve, maar ook over negatieve onderwerpen, noemt Christina de verslaggeving over de bendecriminaliteit in Malmö. Deze stad had zes jaar geleden het hoogste aantal schietincidenten en explosies van Zweden, maar kent inmiddels niet meer criminaliteit dan de gemiddelde Zweedse stad. Dat komt waarschijnlijk door een nieuwe, gerichte aanpak van de politie.
De SVT bracht regelmatig nieuws over die aanpak, zowel in het landelijke als in het lokale nieuws. De lokale SVT-site van Skåne, waar Malmö onder valt, besteedt regelmatig aandacht aan de positieve resultaten van de aanpak in Malmö. In het landelijke SVT-nieuws is deze aanpak genoemd als een constructief voorbeeld in een bericht over het hoge aantal dodelijke schietpartijen in Zweden.
Het doel is om in ieder landelijk nieuwsbulletin minstens één constructief item op te nemen. Voor lokaal nieuws geldt dat een derde van de diepgaande nieuwsverhalen een constructieve insteek heeft. Of dat doel bereikt wordt, houdt SVT in de gaten. Redacties tellen het aantal items en rapporteren aan de leiding.
Leiderschap
De SVT onderkent al een aantal jaren het belang van constructieve journalistiek. Toch heeft het tijd gekost om daadwerkelijk meer constructief nieuws te brengen. ‘Om de doelen te behalen, moeten de leidinggevenden achter de invoering staan. Als hoofdredacteuren en eindredacteuren niet overtuigd zijn, zal de verandering niet plaatsvinden,’ zegt Johannessen. Dat inzicht verkreeg de SVT nadat er jarenlang gepraat was over de gewenste veranderingen, zonder dat er veel gebeurde. Daarom zijn er afgelopen jaar 170 leidinggevenden getraind. Zij moeten het belang van de verandering uitdragen en de medewerkers coachen bij de uitvoering.
Foto: Journalisten van SVT tijdens een ‘koffiemoment’ thuis bij een gezin in Rotebro
