Geloof je dit nepnieuws of niet? Waarom het uitmaakt wie het heeft gedeeld
Nieuws | Wat zegt de wetenschap?Sociale media zijn een bekende bron van nepnieuws. Maar wanneer zijn we het snelst geneigd dit nieuws te geloven? Wanneer een bekende het deelt, of als het komt van een vage kennis? Twee Amerikaanse wetenschappers zochten het uit.
We hebben het allemaal weleens voorbij zien komen op sociale media: een artikel over een controversieel onderwerp met een stellige claim in de kop. Gedeeld door een vage kennis, of misschien een goede vriend.
Twee Amerikaanse wetenschappers wilden weten in welk van deze gevallen je eerder geneigd bent om het artikel te geloven. Ze onderzochten of we nepnieuws, verhalen die op echte nieuwsverhalen lijken maar bewust foute informatie bevatten, eerder aannemen van een goede vriend of van een vage kennis.
Zwakke connecties
De onderzoekers lieten zich inspireren door een uitdrukking van de Amerikaanse socioloog Mark Granovetter: ‘de kracht van zwakke connecties’ (the strength of weak ties). Volgens Granovetter brengen vage kennissen vaker verandering in ons leven – zoals nieuwe baankansen of denkbeelden – dan goede vrienden. De kennissen staan vaak verder van ons af en hebben daarmee toegang tot andere personen of informatie.
Uit eerder onderzoek blijkt dat de meeste mensen zich op sociale media vooral omringen met vage kennissen. Wat betekent de aanwezigheid van zoveel ‘zwakke connecties’ voor de verspreiding van nepnieuws op sociale media?
Krantenkoppen
De wetenschappers voerden een experiment uit. Tweehonderdvijftig deelnemers werden gevraagd naar de naam van een ‘zwakke connectie’ en een ‘sterke connectie’ uit hun omgeving. Vervolgens moesten deelnemers zich inbeelden dat ze vier krantenkoppen doorgestuurd kregen via sociale media. Twee van de vriend en twee van de kennis. Zonder dat de deelnemers het wisten, bevatten sommige koppen nepnieuws en andere echt nieuws. Zowel de vriend als de kennis stuurden elk een krantenkop door met nepnieuws en een met echt nieuws. De deelnemers moesten beoordelen of de doorgestuurde kop geloofwaardig was of niet.
Wat bleek? De deelnemers waren eerder geneigd om onjuiste koppen te geloven wanneer deze werden doorgestuurd door een vage kennis, dan door een goede bekende.
Lopend vuurtje
Ook hier bleek: de impact van vage kennissen op onze denkbeelden kan groot zijn. Maar hoe dat in dit geval komt, konden de onderzoekers minder goed achterhalen. Doorgaans wordt gedacht dat zwakke connecties sterk zijn omdat ze toegang bieden tot nieuwe informatie of personen. Maar in dit experiment ging dat niet op. In het geschetste scenario deelden goede vrienden even vaak nepnieuws als de vage kennissen. Er zat dus geen structureel verschil in welke informatie de zwakke of sterke connecties deelden.
Duidelijk verklaring of niet, wat de wetenschappers betreft is hun bevinding waardevol in de strijd tegen nepnieuws. Het laat zien hoe nepnieuws zich als een lopend vuurtje kan verspreiden op sociale media: als we eerder geneigd zijn nepnieuws gedeeld door vage kennissen te geloven, zijn we misschien ook eerder geneigd het opnieuw te delen, zo speculeren de onderzoekers.
