Hoe documentairemaker Monique Nolte (van 'Het beste voor Kees') haar vak opnieuw uitvindt
Nieuws | Journalistiek en maatschappijDe autistische Kees Momma maakt zich hevige zorgen over het coronavirus. ‘De coronagriep schijnt werkelijk levensvernietigend te zijn en kent absoluut geen genade. Ik bid dat zowel mijn ouders als ik het niet krijgen’, schreef hij in een brief aan Monique Nolte, maker van de prijswinnende documentaire over hem en zijn ouders Het beste voor Kees. Zoals alle brieven die ze van Kees krijgt, plaatste Nolte hem op de Beste voor Kees-Facebookpagina, wat honderden likes en reacties opleverde.
Het is een van de manieren waarop Monique Nolte haar documentaires online onder de aandacht brengt. De filmmaker werkt momenteel aan Kees Vliegt Uit – een vervolg op de eerdere film – en Nikki, over een meisje met een moeder met borderline. Wanneer ze uitkomen, is nog niet bekend. Toch kun je de hoofdpersonen al volgen. Bijvoorbeeld via Kees’ brieven en minidocumentaires op YouTube over onder andere zijn bezoekjes aan DWDD (inclusief een lekker onhandige Matthijs van Nieuwkerk achter de schermen). Of in vlogs waarin Nikki’s moeder Karin vertelt over haar worsteling met borderline.
Traditiegetrouw komen dit soort behind the scenes en extraatjes ná een film uit. Dat Nolte dat heeft omgekeerd heeft te maken met haar ervaringen met Het beste voor Kees. ‘Toen die film uitkwam was het komkommerseizoen en besteedden weinig media er vooraf aandacht aan. Via clips op YouTube en Dumpert bereikte het verhaal achteraf opeens grote groepen mensen die niet van het bestaan van de film wisten of geen televisie kijken.’ Gevolg: de documentaire werd massaal teruggekeken via NPO Gemist. ‘Op dat moment besloot ik dat ik wat ik maak anders wil inzetten.’
Autistisch brein
De eerste stap in dat proces was de Facebookpagina (ruim 80.000 volgers) met brieven van Kees en deleted scenes. ‘Die brieven, in een soort oud-Hollands geschreven, vormen een prachtig inkijkje in zijn autistische brein, dus ik dacht: ik deel ze. Helemaal niet zo revolutionair, maar in 2014 was dit in mijn vakgebied vrij ongebruikelijk. Ik vond het interessant dat ik op deze manier een plek kon creëren waar mensen meer te weten kunnen komen over hem en het thema autisme. Een plek waar het verhaal na de film verder gaat.’
In 2015 begon Nolte het platform Doclines, dat inmiddels vier vaste medewerkers heeft en anderhalf jaar geleden 100.000 euro subsidie kreeg van het Stimuleringsfonds. Met behulp van jonge content creators maakt ze ‘DocStories’: blogs, vlogs, minidocumentaires, animaties op Instagram, podcasts, maar ook educatiekits voor scholen.
Een documentaire is een heel krachtig middel, maar het effect ebt al snel weg
Zo moeten gemeenschappen van betrokken volgers ontstaan. Betrokkenheid die weer moet leiden tot meer aandacht voor de thema’s: autisme en opgroeien met een ouder met een verslaving of psychische ziekte. De coronabrief van Kees leert bijvoorbeeld dat autisten bovengemiddeld last hebben van de onzekerheid en onvoorspelbaarheid die de pandemie met zich meebrengt, iets dat in een artikel op de site van Doclines verder wordt uitgediept.
In de oude situatie, legt Nolte uit, bestond de impact enkel uit de naweeën van de tv-uitzending. Soms komen er Kamervragen, maar dat is vaak het maximale. ‘Een documentaire raakt mensen in het hart en is daardoor een heel krachtig middel, maar vervolgens ebt het effect al snel weg. Als je van tevoren nadenkt over wat je wil bereiken hoef je geen vijf jaar te wachten om een onderwerp op de kaart te zetten.’
Risico’s
Nolte weegt bij elk ‘voorproefje’ dat ze weggeeft af in hoeverre de uiteindelijke film al wordt prijsgegeven. Bang dat de aandacht van media en publiek opraakt voordat de film uit is, is ze niet. Wél vindt ze het spannend om de ‘personages’ uit de films al vooraf bloot te stellen aan media-aandacht. In mei vorig jaar zat ze samen met Nikki en haar moeder aan tafel bij talkshow M. ‘Dat vond ik heel spannend. Ik dacht: stel dat de reacties op sociale media heel negatief zijn, dan zouden ze kunnen afhaken voordat de documentaire af is.’
Gelukkig bleef negativiteit uit en werd het doel bereikt: aandacht voor een groep kinderen waar volgens Nolte nog te weinig oog voor is. Voor Nikki en haar moeder was het daarnaast een kans om te wennen aan media-aandacht. ‘Ik hoop te voorkomen wat er bij Kees is gebeurd. Toen gingen fragmenten uit de documentaire het hele land door en werden de ouders compleet overrompeld.’
Crowdfunding
Nolte heeft nog een reden om vooraf aandacht te trekken: de crowdfundingcampagnes die voor zowel Kees Vliegt Uit als voor Nikki lopen. Door het publiek om steun te vragen kan ze haar tijdsintensieve documentaires financieren en in eigen beheer uitbrengen. Al zijn de gewenste bedragen van respectievelijk 270.000 en 290.000 euro nog ver uit zicht. ‘We hopen dat onze samenwerkingspartners die bedragen aanvullen. Het is dan geen kwestie van handje ophouden, want ze krijgen iets voor hun steun terug.’
Nolte/Doclines werkt samen met maatschappelijke organisaties en bedrijven, waarmee ze impactcampagnes opzet. ‘Met HandicapNL zetten we een impactcampagne op ten behoeve van betere zorg en huisvesting voor mensen met autisme (het onderwerp van Kees Vliegt Uit, MvdB). Dan kunnen we straks in de film bijvoorbeeld verwijzen naar een plek waar mensen in dezelfde situatie met elkaar in contact kunnen komen. Een andere impactcampagne die we willen ontwikkelen gaat over autisme en werk. Daarin is ABN Amro geïnteresseerd, waar veel mensen met autisme in dienst zijn.’
Ik zie veel behoefte aan meedoen en bijdragen. Van posts liken tot een donatie doen
In het geval van de film over Kees krijgen ook particuliere donateurs iets terug voor hun steun: in ruil voor een donatie van 17,50 of meer krijgen zij een uitnodiging voor de première, waarvan het de bedoeling is dat die plaats zal vinden in de Johan Cruijff ArenA. ‘Ik zie in de samenleving veel behoefte aan meedoen en bijdragen. Van posts liken tot een donatie doen.’
Activist
Voor documentairemakers die nog niet, zoals Nolte, een hit op hun naam hebben, is het lastiger om uit het niets ‘communities’ en campagnes op te bouwen. Nolte hoopt dat ze deze makers in de toekomst met Doclines kan gaan helpen. Behalve positieve reacties levert haar werkwijze soms de vraag van collega’s op of ze geen activist is geworden. ‘Zo zie ik mezelf zeker niet. Ik vind het heel belangrijk dat een documentaire op zichzelf kan staan en doe geen concessies aan de inhoud. Ik houd zelf ook niet van activistische documentaires: een film moet ruimte geven om je eigen conclusies te trekken. Wat ik wél wil, is dat de verhalen die ik vertel langdurig kunnen bijdragen aan maatschappelijke verandering.’
Lees ook:
We kijken meer televisie dan vorig jaar – tegen de trend in