Nederlandse journalisten op Twitter: ‘Wij kunnen schrijven wat we willen’

Hoeveel vrijheid hebben journalisten op twitter? Twee onderzoekers van The University of Utah en Temple University onderzochten het. Ze interviewden redacteuren en verslaggevers. Die beperken zich volgens het onderzoek zo veel mogelijk tot feiten, zijn voorzichtig met stellingen en houden zich ver van persoonlijke zaken. Dat komt doordat ze zich verantwoordelijk voelen voor de ‘branding’ van hun werkgever: ze hebben het idee dat ze die moeten promoten. Ziedaar de twee hoofdstromingen van ‘brand journalism’ volgens de onderzoekers: journalisten kunnen ervoor kiezen hun werkgevers (company branding) of zichzelf (personal branding) in de spotlights te zetten via sociale media.

De onafhankelijke journalist als merk

Hoe zit dat in Nederland? Stellen de Nederlandse journalisten zich ook op als een reclamebord voor hun werkgever, of durven ze hun mening te delen en over privézaken te tweeten, waardoor ze online vooral zichzelf ‘verkopen’?

Olaf Koens (@obk), Midden-Oostencorrespondent voor RTL Nieuws en daarvoor lange tijd verslaggever vanuit Rusland,  is met ruim 100.000 volgers een van de meest gevolgde Nederlandse journalisten. In zijn tweets beperkt hij zich lang niet alleen tot het vertegenwoordigen van zijn werkgever, zijn privéleven in Tel Aviv komt regelmatig aan bod.  Het draait bij @obk – naast uiteraard het delen en verspreiden van nieuws – vooral om de belevenissen en prestaties van Koens.

De Gouden Pen van @BlendleNL spoelde eindelijk aan in Tel-Aviv. Vanavond geeft @AlexanderNL ‘m aan de volgende! pic.twitter.com/hpnFSVjnFM

— Olaf Koens (@obk) March 17, 2016

Maakt die onafhankelijkheid Koens een echte ‘personal brander‘? Volgens hemzelf is de Nederlandse journalistiek vooral een stuk vrijer dan de Amerikaanse, waardoor de scheiding tussen ‘personal branders’ en ‘company branders’ niet zo duidelijk te maken is. “Amerikaanse journalistiek is op een andere leest geschoold dan de Nederlandse. Zo wordt er in de VS door huisjuristen vaak kritisch meegelezen met stukken, terwijl in Nederland de kans nihil is dat je vanwege een artikel voor de rechter wordt gesleept.” Dat heeft ook zijn weerslag op twitteraccounts, denkt hij. “Vanwege die cultuur kunnen en mogen wij schrijven wat we willen. Dat schept meer vrijheid, en in zekere zin ook meer verantwoordelijkheid.”

NOS-‘reclame’ en zelfreflectie

Eelco Bosch van Rosenthal (@eelcobvr) (verslaggever voor Nieuwsuur, voormalig Amerikacorrespondent NOS), dik 50.000 volgers, verbindt zijn twitterprofiel vrij nadrukkelijk aan zijn werkgever. Zo noemt hij zichzelf in de eerste plaats ‘Reporter @Nieuwsuur’, en linkt hij regelmatig naar de programma’s die zijn omroep maakt. Bosch van Rosenthal retweet veelvuldig de NOS, Nieuwsuur of collega-verslaggevers als Wouter Zwart, Lucas Waagmeester en Arjan Noorlander. Dat suggereert dat Bosch van Rosenthal zichzelf in de eerste plaats ziet als een vertegenwoordiger van het merk NOS, wat misschien ook niet verwonderlijk is aangezien hij al sinds 2000 onafgebroken voor de publieke omroep werkt. “De collega’s van de NOS hebben reclame maken voor zichzelf en elkaar op Twitter bijna tot kunst verheven”, zegt Chris Klomp, die – onder meer via het betaalde twitteraccount @realwitcourt – als freelancer verslag doet van onder meer rechtszaken en misdaad. Klomp (@chrisklomp) is wel vaker kritisch op de omroep, in onderstaande tweet bijvoorbeeld, waarin Klomp de publieke omroep ten faveure van AD-collega Victor Schildkamp te kijk zet.

‘Dat bevestigen bronnen’ – Right. De NOS-stagiaire heeft vorige week @VSchildkamp gelezen en had nu pas tijd. pic.twitter.com/hbtlmrwWKo — CHRIS KLOMP (@chrisklomp) March 28, 2016

Getuige dit soort tweets en discussies met collega-journalisten neemt Klomp, die werkt voor onder meer het ANP en het AD, zelf zelden een blad voor de mond. “Ik heb met regelmaat kritiek op andere media. Dat zie ik als zelfreflectie van de beroepsgroep: daar kun je nooit genoeg van hebben.”

Ik heb de verantwoordelijkheid om dingen af en toe niet, of net even anders te zeggen

Desondanks denkt ook Klomp naar eigen zeggen goed na over de tweets die hij de wereld in slingert, omdat die ongewild ook op zijn opdrachtgevers (kunnen) afstralen. “Je ziet toch dat twitteraars soms de link leggen met mijn opdrachtgevers, waardoor ik een bepaalde verantwoordelijkheid heb om dingen af en toe niet, of net even anders te zeggen.” Volgens hem is het de kunst om het debat beschaafd maar scherp te voeren, al erkent hij dat freelancers daartoe meer speelruimte hebben. Van een scheiding tussen werk en privé is voor de man die in zijn bio met een hartje verwijst naar het account van zijn vriendin nauwelijks sprake. “Ik heb niet voor niets bijna 18.000 volgers, die niet alleen komen voor mijn artikelen maar ook voor mijn belevenissen en kijk op de zaken. Journalistiek is mijn werk, maar het is slechts een onderdeel van mij; ik ben meer dan dat.”

Hoewel er ook in Nederland genoeg journalisten zijn die braaf alle stukjes van hun werkgevers retweeten, lijkt het erop dat de vaderlandse verslaggevers minder strak in het keurslijf van hun nieuwsorganisaties geperst zitten dan hun Amerikaanse collega’s. Een groot deel van de populaire twitterjournalisten in Nederland, zoals behalve Koens en Klomp ook Jelle Brandt Corstius (@jellebc), Wierd Duk (@wierdduk) en Hella Hueck (@hellahueck) geeft ronduit zijn mening op Twitter. Die journalisten krijgen of nemen de vrijheid om zich los van hun werk- of opdrachtgevers te profileren, waarbij sommigen ook elementen uit hun privéleven gebruiken. Hierdoor maken ze slim gebruik van de ruimte die social media bieden voor het vergroten van de eigen populariteit en bekendheid. Lang leve de journalistieke vrijheid, ook op Twitter.

Foto door Sebastiaan ter Burg