Vijf tips om de herkomst van foto’s en video’s te checken

Nieuws | Onderzoeksjournalistiek

1 Gebruik reverse image search

Is deze foto eerder al gebruikt en zo ja, wanneer? Vul de URL van de foto in of sleep de foto zelf naar de zoekbalk van bijvoorbeeld ‘Google Afbeeldingen’ of ‘Bing Afbeeldingen’. De bedoeling is om een spoor van een bepaalde foto terug te vinden van vóór het moment van het nieuwsfeit. Als dat spoor er is, dan weet je dat het een oude foto is die dus niets te maken heeft met het nieuwsfeit. Ook tools als Yandex Image Search en TinEye kun je hiervoor gebruiken.

Als je video’s op YouTube, Facebook of Twitter wilt checken, kun je dat op twee manieren doen. De eerste is maken van een screenshot van het beeld dat je wilt controleren. Dat beeld check je vervolgens zoals je bij een ‘echte’ foto zou doen. De tweede manier is door een tool of plugin te gebruiken die de thumbnails (of voorvertoningen) van de video in kwestie aan je doorspeelt.

Een handige tool is bijvoorbeeld YouTube Dataviewer van Amnesty International. Die plugin maakt namelijk een aantal screenshots van de video op YouTube, waarna je die screenshots kunt gebruiken voor reverse image search. Waarom is dit handig? Als je manueel screenshots gaat nemen van een willekeurig frame in de video, dan is de kans kleiner dat je de bron van de video zal vinden. Invid Plugin gebruikt geen willekeurige screenshots, de tool zal je de voorvertoningen of thumbnails bezorgen van de video waardoor je makkelijker de bron van de video vindt. Een andere tool is Invid Plugin.

2 Zoek de foto of de video rechtstreeks op

Mensen die nepvideo’s maken zullen die video’s vaak opnieuw verspreiden zonder dat ze bij een bepaald nieuwfeit passen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er in het filmpje iemand een andere taal spreekt dan logisch zou zijn bij het nieuwsfeit, wat een aanwijzing kan zijn dat de video misschien ergens anders is opgenomen. Daarom is het aan te raden om te foto of de video rechtstreeks op te zoeken, bijvoorbeeld via Google. Som een aantal trefwoorden op die in het beeld voorkomen en combineer ze met termen als ‘fake’, ‘hoax’ en ‘factcheck’. Nog een tip: zoek op datum en sorteer op ‘oudste eerst’, dan vind je sneller de originele foto of video terug.

3 Check de locatie en het tijdstip

Er zijn twee technieken om de locatie of het tijdstip van een foto of video te achterhalen, maar ze maken deel uit van eenzelfde proces. In de eerste plaats kan het handig zijn om de metadata van een foto te achterhalen. Hier kun je Jeffrey’s Image Metadata Viewer of Invid Plugin gebruiken. Waarom kunnen metadata handig zijn? Ze stellen je in staat om bijvoorbeeld het exacte tijdstip te laten zien waarop een foto gemaakt is. Als je geluk hebt, kun je de gps-locatie van een foto achterhalen. Let op: foto’s die op sociale media als Facebook, Twitter en Instagram geplaatst worden, verliezen deze hun metadata. Metadata achterhalen is vooral interessant als je twijfelt over foto’s op een andere website of in een bepaald document, zoals een persbericht.

Als je de metadata hebt, dan weet je meestal het tijdstip en ook de locatie. Als je de locatie niet weet, maar bijvoorbeeld wel de stad of de buurt, dan kun je Google Maps en Google Streetview gebruiken. Ga naar de locatie waar je denkt dat de video is gefilmd of de foto is gemaakt en loop even rond met Google Streetview. Zo kun je zien of de omgeving strookt met het beeld. Satellietbeelden kunnen ook handig zijn omdat ze van bovenaf de omgeving in kaart brengen. Zowel bij Google Maps als bij Google Streetview is het ook aan te raden om de oudere beelden te vergelijken met de nieuwere. Dit kan door op het klokje te klikken. Google Earth Help geeft meer informatie.

4 Verifieer of er Photoshop in het spel is

Een andere manier om foto’s te verifiëren is door ‘fotoforensisch’ te zoeken met Fotoforensics. De tool kan eventuele manipulatie opsporen door aan de hand van de pixels van een foto te controleren of die door een fotobewerkingsprogramma als Photoshop is aangepast. Via Fotoforensics krijg je een afbeelding te zien met verdachte sporen, zogenaamde Double JPEG quantization inconsistencies (DQ). Als een afbeelding bewerkt is, dan verschijnen er rode pixels, wat meteen een fotobewerking verraadt. Deze techniek werkt niet op alle foto’s, maar het levert toch vaak goede resultaten op.

5 Wees creatief tijdens je zoektocht

Digitale hulpmiddelen om foto’s of video’s te verifiëren hebben zo hun beperkingen. Verspreiders van nepnieuws weten vaak hoe anderen hun beeld gaan checken en spiegelen hun video, veranderen het kleurenschema, zoomen in en uit. Combineer daarom verschillende technieken en wees creatief. Door bepaalde zoekmachines te gebruiken kun je toch al een heel eind ver komen. Zoek bijvoorbeeld via Google Streetview of Google Maps, check of het beeld gephotoshopt is, of eerder online werd gedeeld. Door die technieken toe te passen, zal je sneller weten op welke details je moet letten op een foto of een video. Zo word je al snel een volleerd speurder.

Met dank aan Peter Burger (Nieuwscheckers), Michaël Opgenhaffen (professor Journalistiek en Nieuwe Media, KU Leuven) en Aric Toler (Bellingcat).

Lees ook:

Denk niet dat je kunt googelen (en nog 7 tips voor snel journalistiek onderzoek)

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.