Vormgever Fien Leeflang (Tegenlicht): ‘Als je in een team werkt, moet je niet te veel ego hebben’
Nieuws | Op de werkvloer
Hun werk springt meteen in het oog als je de krant openslaat of de tv aanzet, maar zelf zijn beeldmakers minder zichtbaar. Daarom zetten we er deze zomer vier in de schijnwerpers. Hoe denken ze over hun rol op de redactie? Wat vinden ze het leukste aan hun werk? En hoe kunnen beeld- en woorddenkers elkaar versterken? Fien Leeflang is vormgever bij Tegenlicht van de VPRO.
Sommige mensen denken in woorden, anderen in beelden. Vaak heeft de eerste groep op de redactie wat meer te vertellen, maar niet bij Tegenlicht, vertelt vormgever Fien Leeflang. ‘Bij ons praat iedereen mee over de inhoud. Wat je rol op de redactie ook is, iedereen deelt interessante artikelen en sprekers met elkaar, en allemaal kunnen we een idee voor een item aandragen.’
Van collega’s bij andere media hoort ze vaak dat zij minder bij de inhoud betrokken zijn. ‘Vaak is de rol van de vormgever vooral uitvoerend. Op onze redactie is dat heel anders, ik ben vaak in de researchfase al betrokken bij een nieuwe documentaire.’
Oplossingen
Leeflang kwam in 2019 stagelopen bij Tegenlicht en is sinds 2022 onderdeel van de redactie. Het programma past haar als een jas, omdat het zich richt op oplossingen. ‘We snijden ingewikkelde thema’s aan, maar daarbij kijken we altijd naar de toekomst. Dat past bij het werk van een vormgever, dat is ook gericht op nieuwe ideeën en nieuwe vormen om een verhaal te vertellen.’
De afgelopen jaren is er veel veranderd bij Tegenlicht sinds de VPRO ervoor koos om het programma van televisie te halen. Aanvankelijk leek het erop dat het helemaal opgeheven zou worden. Uiteindelijk werd beslist dat de redactie wel (kortere) documentaires en artikelen blijft maken, maar alleen op YouTube en op de eigen website. Het team is flink gekrompen. Het is zeker dat het programma online door kan gaan tot en met 2026, of en hoe het daarna kan blijven bestaan is nog niet bekend.
Klap
De bezuinigingen waren een klap voor Leeflang en haar collega’s. Zelf vindt ze het niet zozeer erg dat het programma na 2025 niet meer op televisie te zien zal zijn, maar wel dat er door een fors afgenomen budget minder mogelijk is. ‘De langere documentaires zoals we ze maakten voor de televisie, werken niet zo goed op YouTube. Die vorm moeten we voorlopig loslaten.’
Voor de programma’s die nu op YouTube verschijnen, maakt Leeflang animaties en andere visuals – kort gezegd: een groot deel van het niet-gefilmde beeldmateriaal. De ene keer is haar bijdrage aan een documentaire groter dan de andere keer. ‘Als we een programma maken over de kledingindustrie, is er al veel beeldmateriaal beschikbaar. Dan kun je laten zien wat er in de fabrieken gebeurt. Maar maken we iets over ‘het internet’, dan is de grote vraag: wat gaan we zíen? Dan ben ik harder nodig, omdat ik de delen van het verhaal waar geen bewegend beeld van is, moet zien uit te leggen in bijvoorbeeld animaties.’
Ik vind het belangrijker dat ik iets maak dat van waarde is voor de wereld, dan dat mijn naam er groot onder staat
Daarnaast is Leeflang verantwoordelijk voor de vormgeving van al het andere dat onder de vlag van Tegenlicht verschijnt. Van illustraties bij artikelen op de website tot banners en presentatiekaartjes bij de voorstellingen op Lowlands. De ene klus is uitdagender en inspirerender dan de andere, maar dat maakt Leeflang niet uit. Het gaat haar er vooral om dat ze bijdraagt aan iets groters. ‘Ik heb het altijd belangrijker gevonden dat ik iets maak dat van waarde is voor de wereld, dan dat mijn naam er groot onder staat.’ Alles wat ze maakt, doet ze in samenwerking met anderen. ‘Ik moet vaak compromissen sluiten. Dat is niet erg, als je in een team werkt moet je niet te veel ego hebben.’
Andere taal
Wanneer ze trots is op haar werk? Bijvoorbeeld bij de Tegenlicht Meetups, thematische bijeenkomsten in het Amsterdamse Pakhuis de Zwijger. ‘Als daar een film van ons vertoond wordt over een maatschappelijk onderwerp, en mensen daar vervolgens met elkaar over in gesprek gaan, ben ik trots. Niet omdat iemand zegt dat ik mooie animaties heb gemaakt, maar gewoon omdat mijn werk er onderdeel van is.’
De rol van beeld in de journalistiek wordt steeds groter. Leeflang hoopt dat redacties er meer van doordrongen raken hoe belangrijk beeldmakers zijn. ‘Leun op creatieven! We zijn niet zo heel anders dan journalisten: ook wij vertellen een verhaal, we gebruiken alleen een andere taal. Hoe meer we ons best doen elkaars taal te verstaan, hoe meer we elkaar aan het denken zetten en hoe beter het eindresultaat.’
Over Fien Leeflang
Fien Leeflang is vormgever bij het programma Tegenlicht (VPRO). Ze studeerde grafisch ontwerp aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag. Na haar stage bij Tegenlicht werkte ze twee jaar als beeldredacteur bij de Universiteit Leiden.
Fien maakte het zelfportret, ook de andere afbeeldingen zijn van haar hand.
Over de auteur
