Waarom bij immersieve journalistiek het verhaal centraal moet staan

Toen de onderzoekers twee jaar geleden met het onderzoek begonnen, was er nog weinig bekend over immersieve journalistiek. Nieuwsmedia hebben sindsdien meer gebruik gemaakt van deze behoorlijk nieuwe vorm van journalistiek, die ervoor zorgt dat je een verhaal ervaart alsof je er zelf deel van uitmaakt. Door de nauwe samenwerking met de publieke omroepen KRO-NCRV, NOS, VPRO en NTR en het Instituut voor Beeld en Geluid hebben de wetenschappers verschillende toepassingen van nieuwe technologieën zoals virtual reality (VR) in kaart kunnen brengen. Maar wat maakt een verhaal immersief? Volgens de typologie van de onderzoekers staan er bij immersieve journalistiek drie elementen centraal: technologie, narratief en interactie.

Hoe verhouden die elementen zich tot elkaar? Uit onderzoek bleek eerder al dat niet alle immersieve journalistiek daadwerkelijk immersief is. Ruim 190 journalistieke producties zoals interactieve webdocumentaires, 360-gradenvideo’s en VR-producties zijn tegen het licht gehouden. Daaruit is gebleken dat de drie elementen nog maar weinig tegelijk worden toegepast. Daar komt bij dat de interactiemogelijkheden vaak beperkt zijn.  ‘De gebruiker blijft vaak een toeschouwer en wordt niet altijd betrokken bij het verhaal,’ zegt onderzoeker Yael de Haan.

De beroering bij het publiek

‘Je kunt onderzoeken in welke mate een gebruiker zich inleeft door middel van elementen als de gebruikte technologie, hoe het verhaal wordt verteld en de mogelijkheden tot interactie,’ vertelt de Haan. Een immersieve journalistieke productie kan een betrokkenheid of een soort presence creëren, zoals de onderzoekers het noemen. Het is het gevoel dat je hebt als je je volledig kunt verplaatsen in het verhaal. Dat gevoel zorgt ervoor dat het bewustzijn van de werkelijke wereld rondom je gaat vervagen. Hoe meer presence, hoe meer emotionele betrokkenheid dus. Een voorbeeld van een interactieve documentaire waarin dat effect sterk is, is ‘De Industrie’ van de VPRO. ‘In de toekomst is de VPRO van plan om verder in te zetten op interactiviteit met behulp van augmented reality,’ zegt de Haan.

Als je een locatie in 360-gradenvideo gaat filmen, maar je hebt geen verhaal, krijg je weinig betrokkenheid van de gebruiker

Om bij het publiek te meten wanneer ze de meeste presence ervaren, deden de onderzoekers vier experimenten. Eerst zetten ze een experiment op om de mate van inclusie te testen, met andere woorden: in welke mate de kijker wordt betrokken. Zo werden enerzijds verhalen getoond met VR-bril en koptelefoon, en anderzijds verhalen met een smartphone en een koptelefoon. Bij het tweede experiment testten ze de mate van interactie, allebei met een VR-bril en koptelefoon op. Bij het derde experiment werd meer gefocust op het vertelperspectief: wordt het verhaal verteld vanuit een first person-perspectief (als hoofdpersonage of participant) of vanuit een third person-perspectief (als toeschouwer)? Als laatste testten ze de hartslag en de huidgeleiding om de fysieke respons bij hun respondenten te meten. De resultaten van de experimenten toonden aan dat technologie geen significante invloed heeft op de presence en emotionele betrokkenheid, maar dat interactie en first person–perspectief juist heel sterke invloed heeft op de emotionele betrokkenheid van je publiek.

Verhaal staat centraal

‘Het is belangrijk dat nieuwsmedia niet meteen vol op een nieuwe technologie inzetten, omdat het niet altijd het gewenste effect oplevert. Toen de 360-graden camera op de markt kwam, gingen mediabedrijven daar vol in mee, maar het is nooit echt volledig doorgebroken.’ Volgens de Haan is het belangrijk om eerst na te gaan welk doel je productie dient en hoeveel expertise en budget er is voor die productie. Dat bepaalt meteen voor welk soort immersieve journalistiek je kiest. ‘Bovendien moet het journalistieke verhaal centraal staan. Als je een locatie in 360-gradenvideo gaat filmen, maar je hebt geen verhaal, dan krijg je weinig betrokkenheid van de gebruiker.’

Volgens de Haan zal de nadruk van immersieve journalistiek in de toekomst minder op technologie zoals VR liggen. ‘Er zal meer gewerkt worden met toegankelijke technologie voor de gebruiker zoals augmented reality (AR) [waarbij er extra lagen aan de werkelijkheid worden toegevoegd, HC]. En er zal meer aandacht komen voor interactieve elementen in het verhaal zonder dat de gebruiker ingewikkelde technologie nodig heeft om het verhaal te bekijken. Tegelijkertijd zien we dat er ook gekeken wordt naar meer location-based producties, waarbij een specifieke locatie als startpunt wordt gebruikt.’

Verder onderzoek

Op dit moment bouwen de onderzoekers verder op de resultaten van deze studie. Ze focussen nu op de rol van immersieve elementen zoals vanuit welk standpunt het verhaal wordt verteld en hoe zich dat verhoudt tot het gebruik van nieuwe technologieën onder documentairemakers. Daarnaast werken ze aan een onderzoek naar welke vormen van immersiviteit worden toegepast binnen de creatieve industrie, en of er mogelijkheden zijn voor vergelijkbare toepassingen in journalistieke producties.

Andere voorbeelden van immersieve journalistiek:
Paris Terror (WDR)
The Party (BBC)
We Wait (BBC)