Waarom dé ondernemende journalist niet bestaat

Nieuws | Op de werkvloer

‘Geachte journalistiek, toen ik begon met werken als journalist was schrijven mijn lust en mijn leven. Ik hoopte op een baan op een redactie waar ik mijn kennis van de wereld en creativiteit kon inzetten. Maar nu ik een aantal jaren voor je heb gewerkt, merk ik dat deze dromen niet zijn uitgekomen.’

Zo begint het artikel van Tamara Witschge, Mark Deuze en Sofie Willemsen van de Rijksuniversiteit Groningen. De onderzoekers zijn op zoek gegaan naar de relatie tussen ondernemerschap en journalistiek. Witschge liet daarvoor dertig beginnende journalisten een afscheidsbrief schrijven aan het adres van de journalistiek. Dat gaf de onderzoekers inzicht in de emoties, motivaties en frustraties van deze starters.

Zelfstandig journalist, ondernemende journalist?

Witschge ziet dat steeds meer journalisten als zelfstandige werken en dus in zekere zin gaan ondernemen. Dit komt enerzijds doordat journalisten zich meer willen onttrekken aan de structuur van een klassieke redactie. Anderzijds bieden die klassieke media steeds minder jobs in vast dienstverband aan. Maar is iedere zelfstandig journalist ook een ondernemende journalist?Volgens Witschge is er in de academische literatuur geen allesomvattende definitie van wat een ondernemende journalist is.

Het vinden van een specialisatie kan bevrijdend werken

In haar optiek zijn ondernemende journalisten degenen die niet in vast dienstverband werken. Ze zijn niet met een vast contact verbonden aan een klassiek medium, en werken dus veel meer als zelfstandige of in een startup. En ze hebben geen vastomlijnd takenpakket. ‘Je zou kunnen stellen dat de ondernemende journalist in ieder geval, naast het inhoudelijke werk, verantwoordelijk is voor de meer marktgerichte aspecten, of het nu gaat om het verkopen van het eigen werk aan een nieuwsorganisatie, of het schrijven van een businessplan voor de startup. Maar er zijn ook nieuwe teamverbanden waarin de leden van startups hun werk onderling verdelen en weer een scheiding tussen inhoud en inkomsten aanbrengen.’ Dé ondernemende journalist lijkt dus niet te bestaan.

Niche zoeken

Wel is duidelijk dat journalisten als zelfstandige of in startups zeer gericht moeten zoeken naar hun specifieke bijdrage in het veld. In de academische literatuur wordt dan ook gehamerd op het belang van het vinden van een niche voor wie als ondernemende journalist aan de slag wil gaan. Dat komt volgens Witschge omdat het aanbod erg groot is, en het met een helder idee over je bijdrage makkelijker wordt om je plek in het medialandschap te veroveren. Zeker voor startende journalisten levert het vinden van die specialisatie extra druk op, omdat zij nog niet altijd een specifiek idee hebben over hun ‘profiel’. ‘Tegelijkertijd kan het juist ook heel bevrijdend werken om zo’n niche te zoeken’, zegt Witschge. ‘Het stelt journalisten in staat om van de geijkte paden af te wijken en zo een bredere invulling te geven aan wat journalistiek is. Zij kunnen dan verhalen maken waar bij klassieke nieuwsmedia niet meteen plaats voor is.’

Nieuw soort onafhankelijkheid

De ondernemende journalistiek brengt zo dus ook een nieuw soort onafhankelijkheid met zich mee omdat ze niet meer rechtstreeks aan grotere nieuwsmerken zijn verbonden. Het zijn meer op zichzelf staande actoren. Dit betekent echter ook dat het anders aanwezige financiële en juridische vangnet ontbreekt in deze nieuwe journalistieke praktijk: waar deze verantwoordelijkheden normaal gesproken gedragen werden door de nieuwsorganisatie, komen deze nu op de schouders van individuele journalisten.

Volgens Witschge weten we nog weinig over de gevolgen hiervan op de lange termijn. Daar zouden we volgens haar gezamenlijk over moeten nadenken.  ‘Wat betekent het voor de autoriteit van journalisten als zij niet voor de grotere merken werken? En hoe gaan ze om met de kosten van onderzoek als ze niet weten of het een verhaal oplevert? Deze vragen zijn belangrijk, want het zou kunnen dat sommige verhalen door zelfstandig journalisten niet meer gemaakt worden en zo de diversiteit van journalistiek beïnvloed wordt.’ De belangrijkste vraag is misschien wel: ‘Hoe kunnen we als samenleving de creativiteit en ondernemende kracht van de nieuwe generatie journalisten zo goed mogelijk ondersteunen? De ondernemende journalistiek bestaat dan wel niet, zeker is dat er genoeg motivatie is om een nieuwe invulling te geven aan het vak.’

Wie meer wil weten over het onderzoek, kan hier terecht. Ook is het boek Beyond Journalism van Mark Deuze en Tamara Witschge over startups eerder dit jaar gepubliceerd.

Foto: Brad Neathery

Lees ook:

Tamara Witschge als voorspeller voor 2020: ‘Eindelijk verandert het onderzoek naar journalistiek’

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.