Waarom journalisten hun vak verruilen voor een baan in de communicatie
Nieuws | OnderzoekOverstappen naar de ‘dark side’: binnen de journalistiek worden er al decennia grapjes over gemaakt. Maar waarom kiezen sommige journalisten eigenlijk voor een nieuwe functie in public relations? Communicatiewetenschapper Mark Boukes duikt in recent onderzoek naar media en journalistiek. Deze keer: de motivatie van journalisten om hun vak te verlaten voor de communicatiesector.
Het is bijna een cliché om te stellen dat de journalistiek zich in een crisis bevindt. Maar zoals wel vaker bij clichés zit er een kern van waarheid in: oplages dalen, adverteerdersinkomsten nemen af, net als het aantal (vaste) banen, en de pluriformiteit wordt bedreigd doordat een klein aantal eigenaren het medialandschap in zijn greep heeft. Niettemin begint ieder jaar nog het indrukwekkende aantal van zo’n 1000 studenten aan een opleiding journalistiek.
Velen van hen zullen niet lang in de journalistiek werkzaam blijven en uiteindelijk een overstap maken naar andere bedrijfstakken. Een decennium geleden ontdekte onderzoeker Reinardy al dat meer dan de helft van de Amerikaanse journalisten overweegt om een andere baan te zoeken. Viererbl en Koch, twee wetenschappers van de Johannes Gutenberg-Universiteit in Mainz, onderzochten meer recent wat de belangrijkste redenen zijn van journalisten om de journalistiek de rug toe te keren en welke (ethische) conflicten zij ondervonden in hun nieuwe werk.
Redenen om de journalistiek vaarwel te zeggen
De onderzoekers onderscheidden daarbij (a) de intrinsieke motivaties van journalisten en (b) de arbeidsomstandigheden waarbinnen journalisten moeten werken. Ook keken ze of het daarbij ging om push-factoren (redenen om te vertrekken uit de journalistiek) of pull-factoren (redenen die het elders simpelweg aantrekkelijker maakten). De onderzoekers kozen de vergelijking met een overstap naar functies in public relations (PR), omdat dit relatief vergelijkbare banen zijn waar dezelfde vaardigheden nodig zijn.
Viererbl en Koch interviewden zeventien (voormalige) journalisten uit Duitsland die eerst in de journalistiek werkten en daarna de overstap naar PR hadden gemaakt. De meesten hadden ook een opleiding journalistiek hadden genoten. Zoals gezegd konden de belangrijkste reden om de journalistiek te verlaten in vier clusters worden opgedeeld. Er zijn intrinsieke en extrinsieke motivaties, en die worden dan weer opgedeeld in push-factoren (hoe ‘duwt’ de journalistiek mensen het vakgebied uit) en pull-factoren (hoe trekt de communicatie mensen naar binnen?).
1. Intrinsieke motivaties: hoe de journalistiek mensen wegduwt
Er waren weinig intrinsieke factoren die journalisten aanzetten om de journalistiek te verlaten. Het werk zelf werd blijkbaar wél als waardevol ervaren, maar de extrinsieke factoren waren te dominant om als journalist werkzaam te blijven (later meer daarover). Eén negatieve motivatiefactor was echter duidelijk aanwezig: het missen van persoonlijke groeimogelijkheden. Door de grote werkdruk hadden de journalisten te weinig tijd om zich in een onderwerp te kunnen verdiepen. Daardoor waren ze vaak gedwongen om een ‘all-in-one device’ te zijn die over allerlei onderwerpen verslag kan doen, hetgeen journalistieke verdieping in de weg zit.
2: Intrinsieke motivaties: hoe het communicatievak journalisten aantrekt
De naar PR geswitchte journalisten hadden het idee dat ze in hun nieuwe vakgebied meer mogelijkheden hadden om zich in een onderwerp te verdiepen en zo zichzelf en hun kennis te ontwikkelen. Daarnaast vonden de journalisten het plezierig dat ze nu minder stress ervoeren: ‘Whether the publication is released today or tomorrow doesn’t matter. Most colleagues don’t care when the press release is published’ (p. 1955).
3: Arbeidsomstandigheden: hoe de journalistiek mensen wegduwt
Veel journalisten ervoeren een gebrek aan goede werkomstandigheden en/of externe beloningen in hun journalistieke werk. Vooral de lange en onregelmatige werkdagen werden genoemd als een belemmering van het privéleven. Daarnaast was de bestaansonzekerheid te groot. Veel journalisten waren gedwongen om te job-hoppen van medium naar medium. Een vast contract werd door de meesten zelfs als onrealistisch beschouwd.
4. Arbeidsomstandigheden: hoe het communicatievak journalisten aantrekt
Alle geïnterviewde journalisten benoemden dat meer redelijke werkuren en parttime mogelijkheden binnen de PR het aantrekkelijk maakten om een overstap naar het bedrijfsleven te maken. Daarnaast was van cruciaal belang dat de baanzekerheid vele malen groter was, en een vast contract realistischer. Het ging velen dus niet per se om de hoogte van het salaris, maar veel meer om de stabiliteit van een maandelijks inkomen.
Ethische conflicten en gebrek aan impact
De overstap naar PR had echter ook nadelen. Journalisten vertelden dat ze onzeker waren over wie of wat ze, eenmaal overgestapt, precies waren. Ze identificeerden zich immers nog steeds als journalist, maar hun nieuwe takenpakket paste daar niet meer bij. Ook vonden de voormalig journalisten het lastig wanneer ze informatie voor het publiek moesten achterhouden: daar hadden ze sterke ethische bezwaren bij. Hoewel de journalisten zelf niet expliciet wilden zeggen dat er sprake was van een conflict tussen de oude en de nieuwe rol, bleek dit bij velen dus wel het geval te zijn wanneer de onderzoekers doorvroegen. Een ander waargenomen nadeel van PR-werk was dat de journalisten hun werk van minder waarde beschouwden dan de journalistiek: het publiek is kleiner, de onderwerpen minder belangrijk, en meestal “it doesn’t concern anybody” (p. 1957).
Hoe de journalistiek aantrekkelijker te maken?
Het werk in PR werd dus zeker niet als waardevoller beschouwd dan de journalistiek. Integendeel: de journalisten die overstapten naar communicatie ervoeren met grote regelmaat hoe hun idealen botsten met hun nieuwe rol (niet het dienen van de waarheid, maar van hun werkgever). Het waren vooral de werkomstandigheden in de journalistiek die hen naar de uitgang hadden gedreven.
Zou een verhoging van tarieven helpen? Waarschijnlijk is dat niet voldoende om journalisten die een overstap naar communicatie overwegen, ‘binnenboord’ te houden. Uit het onderzoek blijkt immers dat bestaans(on)zekerheid voor hen een belangrijkere rol speelt dan de hoogte van het inkomen.
Eén manier om mensen toch voor de journalistiek te behouden lijkt dus om hen sneller een vast contract in het vooruitzicht te stellen. Daarnaast zouden journalisten volgens het onderzoek graag de mogelijkheden hebben om zich meer in een onderwerp te verdiepen. Als ze die kans krijgen, voelen ze zich inhoudelijk meer uitgedaagd. Bijkomend voordeel kan zijn dat de kwaliteit van verslaggeving verhoogd wordt.
