‘We transformeren de traditionele krant van binnenuit’

De passie van Michael Kreil ontstond zeven jaar geleden. “Het bleek toen dat telefoonproviders locaties van mobiele telefoons voor zes maanden opslaan. Kreil kreeg de data van politicus Malte Spitz en maakte een visualisatie van alle plekken waar hij was geweest. Toen we de visualisatie lieten zien, zei hij ‘Dit is angstaanjagend, we moeten het publiceren’. Na de publicatie op Zeit Online, is de wet in Duitsland aangepast en sindsdien wordt de locatie voor slechts twee weken bewaard.”

Na dit succes werd in 2011 OpenDataCity opgericht door Kreil. In de daaropvolgende jaren maakte OpenDataCity visualisaties voor onder andere ZDF, Der Zeit en Der Spiegel, maar ook voor bedrijven, waaronder Deutsche Bahn. OpenDataCity won meer dan 15 prijzen in vijf jaar tijd, van Prix Europa tot World Summit Award van de Verenigde Naties, maar er waren ook moeilijke momenten.

Het nut van datajournalistiek

“We moesten media altijd overtuigen van het nut van digitalisatie en datajournalistiek. Een eerste project boden we relatief goedkoop aan, zodat ze ons konden uitproberen. Dankzij hoge bezoekersaantallen op de website, toegekende prijzen en door The New York Times overgenomen artikelen, zagen kranten wel het belang.” Daarna wilden kranten vaak data-onderzoek in huis uitvoeren en was OpenDataCity overbodig. Het team ging ten onder aan zijn eigen succes.

OpenDataCity werd opgebroken en Kreil beraadde zich op de toekomst. Google bood hem een baan aan, twee keer zelfs, maar beide keren wees hij het aanbod af. Hij benaderde Der Tagesspiegel, dat wel oren had naar een bekroond team van datajournalisten. “Wij werken hier omdat we hier willen werken. Ik kan veel meer geld verdienen, maar bij nieuwsorganisaties zijn banen waar mensen iets goeds kunnen doen.”

Gezien als een IT-afdeling

Sinds november 2015 innoveert hij de journalistiek van binnenuit. Data Science and Stories is een afdeling van Der Tagesspiegel, maar opereert volledig onafhankelijk. “Als de krant met een onderzoek komt, kijken we zelf of we er tijd voor hebben. Bij andere kranten moet de data-afdeling zich aanpassen. Het gevaar bestaat dat datajournalistiek wordt gezien als een IT-afdeling. Je geeft de datajournalisten opdracht om een onderzoek uit te voeren of een tool te maken en verliest daardoor de journalistieke kant.”

“Bij Data Science and Stories doen we hetzelfde als we de afgelopen vijf jaar ook deden: we voeren onderzoek uit voor de media én het bedrijfsleven. De samenwerking met bedrijven betekent dat we heel nieuwe dingen kunnen doen. Zo maken we op het moment een datavisualisatie van bedrijfsdata op grote touch screens voor de ingang van een kantoor. OpenDataCity had meer mogelijkheden om inkomsten te genereren. MyVideo betaalde bijvoorbeeld 18.000 euro om gedurende een jaar als link op onze website te staan. Daar hadden we meer mee kunnen doen, maar bij OpenDataCity had ik drie banen tegelijkertijd: ik programmeerde, zocht nieuwe klanten en was projectmanager. Nu kunnen mijn teamleden doen waar ze goed in zijn.”

Belangenverstrengeling

“Het lastige is dat we ook journalist zijn. Het kan voorkomen dat je iets tegenkomt waar je over wilt schrijven. Denk bijvoorbeeld aan BMW. Zij slaan alle data op van de auto’s die ze maken. We moeten ons dus afvragen of we een mooie visualisatie willen maken voor BMW over de data van die auto’s. Aan de andere kant willen we als journalisten gebruikers attenderen op de auto die 24/7 bijhoudt wat er gebeurt. We zijn er nog niet uit hoe we dit moeten aanpakken en verkopen ook nee aan klanten. We willen de deur niet op voorhand sluiten voor samenwerking met bedrijven, ngo’s of de overheid.”

“Het kan erg moeilijk zijn om een traditionele krant om te buigen. De enige werkbare manier die ik ken is helemaal vanaf nul beginnen in een bedrijf, zoals wij doen. Ook bedrijven als Google en Apple hebben interne start-ups. In hoeverre alles wat we doen ook daadwerkelijk journalistiek is, daar ben ik nog niet over uit. Zoals de visualisatie die we hebben gemaakt over de grootte van het archief van de Stasi in vergelijking met de NSA (als alle data geprint zou zijn). Datajournalistiek is veel meer dan alleen visualisatie. Het zijn ook tools en projecten, zoals wij hebben gedaan. De enige regel is: er zijn geen regels. Het is een nieuw gebied en je moet het zelf uitvinden.”