‘Wij onderzoeken alleen wat we zelf ook niet begrijpen’
Nieuws | Nieuws“De radioredactie van de VPRO had het idee om een onderzoeksjournalistiek platform voor jongeren te ontwikkelen, iets dat nu eigenlijk nog ontbreekt”, legt Stefan Heijdendael, al jaren onderzoeksjournalist bij de omroep, uit. “Fixed is hard nodig omdat onderzoeksjournalistiek ook voor jongeren belangrijk is. Als je de democratische functie van de journalistiek als ‘waakhond’ serieus neemt, moet je ook jongeren bereiken. Het mediagebruik van jongeren is radicaal anders dan dat van oudere nieuwsconsumenten, en daar moeten we als onderzoeksjournalisten op inspelen. Dat geldt voor alle media, maar vooral voor radio.”
Net als zijn collega Hansje van de Beek is Heijdendael een groot podcastliefhebber, en al snel waren ze het erover eens dat podcasts het medium moesten worden om de jongeren te bereiken. “We hadden bij het programma Argos al wat geëxperimenteerd met zogeheten visual radio, waarbij het beeld ter ondersteuning van het geluid dient. Dat is voor ons een interessante optie, maar niet de enige.” Voor het project kreeg de VPRO 70.000 euro toegekend van het Stimuleringsfonds, in het kader van de innovatieregeling.
Onderzoeksjournalistiek vertalen naar een podcast
De grote vraag: hoe vertaal je onderzoeksjournalistiek – die nu meestal de vorm heeft van documentaires of lange artikelen – succesvol naar een podcast, al dan niet met beeld? “In Scandinavië en in de Verenigde Staten slaan podcasts aan, maar in Nederland is er amper vergelijkingsmateriaal. Daarom moeten we in kleine stapjes gaan kijken op welke vorm onze jongeren precies zitten te wachten”, legt Heijdendael uit. Volgens hem wordt het begrip ‘jongeren’ breed gedefinieerd, en ligt de nadruk op mensen van onder de 35. “Momenteel zijn de meeste kijkers van onze onderzoeksprogramma’s zoals Tegenlicht en Argos 55-plussers, daar willen we met Fixed graag iets aan doen. Natuurlijk trekt Zondag met Lubach, ook een vorm van onderzoeksjournalistiek, wel weer jongere kijkers, maar dat is toch niet hetzelfde.”
Het lijkt mij interessant om een loverboyverhaal eens te vertellen vanuit de loverboy, in plaats van de slachtoffers
Welke onderwerpen vooral aan bod zullen komen bij Fixed weet Heijdendael nog niet precies, maar er moet niet gedacht worden aan ‘de zoveelste affaire in Den Haag.’ “Het lijkt mij bijvoorbeeld interessant om een loverboyverhaal eens te vertellen vanuit de loverboy, in plaats van de slachtoffers.” Het voorbeeld is volgens Heijdendael typerend voor de originele invalshoek die Fixed wil kiezen bij onderwerpen die jongeren aangaan, zoals bijvoorbeeld ook de impact van een studieschuld, de voors en tegens van de verhoogde alcoholleeftijd of razendsnelle aandelenhandel op de beurs. Heijdendael: “We gaan werken vanuit het motto dat we alleen onderzoeken wat we zelf ook niet begrijpen. We willen niet voorspelbaar worden.”
Naast het produceren van eigen verhalen gaat Fixed ook VPRO-producties ombouwen naar het eigen format. Daarbij wordt geëxperimenteerd met visual radio en gekeken naar de behoefte aan een (mobiele) app, vertelt hij. “We hebben Fixed heel bewust stapsgewijs opgezet: eerst het ideale radioformat, daarna in fasen uitbouwen naar visual, en uiteindelijk mogelijk een app of mobiele site. Maar we gaan vooral samen met de doelgroep kijken naar wat werkt.”
Trial and error
Voor de ontwikkeling van een nieuw platform werkt Heijdendael samen met meerdere onderzoeksjournalisten binnen de VPRO. Daarnaast worden enkele nieuwe collega’s aangetrokken om met behulp van panels en voorkeursonderzoeken te gaan uitzoeken wat werkt en wat niet.
Omdat het bij radio niet zo makkelijk is om het luistergedrag te meten als bij de televisie – waar eenvoudige grafieken over kijk- en wegzapgedrag beschikbaar zijn – moeten Heijdendael en zijn collega’s vooral op basis van trial and error werken om te kijken of jongeren warmlopen voor de podcasts. Zo worden er testgroepen gebruikt voor de voorkeuren van de meest basale eigenschappen van een podcastformat: “Dan kun je denken aan de vraag of je beter met één of met twee presentatoren kunt werken, welke stemmen de doelgroep het liefst hoort en of de intro uitnodigt tot verder luisteren. Zulke zaken zijn vrij eenvoudig te meten”, meent Heijdendael.
Na de metingen, die tot november moeten duren, hoopt Heijdendael te starten met Fixed als podcastserie. Tot en met juni wordt het format vervolgens voortdurend aangepast op basis van feedback, waarna Heijdendael en consorten willen starten met een volwaardige podcastapp, die elke week met een item komt. Wanneer Fixed geslaagd is? “Het klinkt misschien wat vaag, maar het moet een merk worden dat ‘staat’, dat bekend is bij veel mensen. Als dat niet lukt, moeten we minimaal een platform hebben ontwikkeld dat andere podcastmakers kansen geeft hun items aan te bieden. Maar ik heb er alle vertrouwen in dat de podcasts van Fixed het goed gaan doen, of dat nou met beeld erbij is of alleen als radio.”
Foto Stefan Heijdendael: Sacha de Boer