Bij het Zweedse platform Blankspot zijn de lezers onderdeel van het verhaal

De oprichter van Blankspot, Martin Schibbye (36), is een voormalig buitenlandcorrespondent. Jarenlang werkte hij vanuit Zuidoost-Azië en later Afrika voor de grote Zweedse mediatitels. Tot 2011. Toen Schibbye voor een reportage door Ethiopië reisde werd hij opgepakt voor ‘onrechtmatige betreding van het land’. “Ik deed gewoon mijn werk”, zegt Schibbye. Veertien maanden zat hij vast in een beruchte Ethiopische gevangenis.

Oorlog tegen poezenfilmpjes

Toen hij vrijkwam wilde hij terug de journalistiek in, maar zijn hoofdredacteur vertelde hem dat de sector in crisis verkeerde. “In de maanden dat ik van de buitenwereld afgesloten was, bleek het Zweedse medialandschap drastisch veranderd. Niemand koopt nog kranten, werd me verteld. Niemand is nog geïnteresseerd in reportages uit het buitenland. Of zoals een collega opmerkte: ‘de oorlog tegen de schattige poezenfilmpjes kunnen we niet winnen’.”

Het was geen crisis. Het was gewoon tijd voor een andere journalistieke vorm

Schibbye zag iets anders. Hij had net een miljoen tekens gewijd aan een boek over zijn ervaringen in Ethiopië, en dat werd goed gelezen en verkocht. “Het was geen crisis”, zegt Schibbye. “Het was gewoon tijd voor een andere journalistieke vorm.” Het zette hem aan het denken. Had hij de redacteurs en traditionele media echt nodig?

Blinde vlekken

Hij schetste de blauwdruk voor een nieuw platform, begon een crowdfunding-campagne en haalde binnen drie weken 100 duizend euro op. Het publiek bleek best bereid te betalen. Met het bedrag schiep hij Blankspot – een online medium voor reportages over de ‘blinde vlekken’ van de traditionele media. Aanvankelijk wilde hij alleen buitenlandproducties, maar, zegt Schibbye: de grens tussen binnen- en buitenland is eigenlijk niet zo relevant.
Een van de recent geplaatste verhalen op de site Blankspot.se is een interactieve productie vanuit Kaboel over de Afghaanse vluchtelingen die asiel werd geweigerd in Zweden. Als bezoeker van het platform kun je op poppetjes klikken, en achter elk poppetje schuilt het verhaal van een afgewezen asielzoeker. De redactie publiceerde al honderden, volgens Schibbye veelgelezen, artikelen over de Afghanistandeportaties. De kunst is meer van zulke thema’s te vinden, zegt Schibbye: onderwerpen die door andere media niet of eenzijdig worden belicht, maar die gewaardeerd worden en de aandacht waard zijn. Elk verhaal verschijnt in verschillende vormen: long-read, video, live-streams, virtual reality.

Facebookgroep voor elk verhaal

Naast de productie met de poppetjes staat ook een mededeling aan de lezer: dit verhaal wordt continu met nieuwe feiten aangevuld. De redacteuren ontvangen graag informatie van lezers. Blankspot heeft voor iedere productie een aparte Facebookgroep die dient als forum voor de verslaggevers, hun bronnen, onderzoekers en andere betrokkenen of geïnteresseerden. De groepen worden gebruikt voor updates, discussies, maar ook voor informatievergaring en suggesties voor invalshoeken. De Facebookpagina rondom de reis naar Kaboel heeft momenteel achtduizend leden.
“Onze verslaggevers besteden de helft van hun werktijd aan het contact met de gemeenschap. Het publiek is de grootste kennisbron, maar die blijft meestal onbenut. Terwijl ze veel meer weten dan wij ooit op eigen houtje kunnen uitvogelen.” De journalisten staan tijdens de totstandkoming van een verhaal dagelijks in contact met hun ‘volgers’. “Op dag één sturen ze bijvoorbeeld al een nieuwsbrief rond met een foto van zichzelf op het vliegveld, of een aankondiging van een poging tot een interview met Afghaanse veiligheidsdiensten. We willen het vak zo transparant mogelijk maken.” De dag dat een productie online komt, worden de lezers op het kantoor uitgenodigd voor een discussie, die ook live op de site te volgen is.

Veel media beschouwen het publiek als de zeurpieten die journalisten wijzen op een typefout

De verhouding tussen de media en de nieuwsconsumenten is behoorlijk verziekt, merkt Schibbye op. “Veel mediabedrijven beschouwen het publiek voornamelijk als de zeurpieten die journalisten wijzen op een typefout. Omgekeerd vindt het lezerspubliek de media maar ondoorgrondelijk en ondoorzichtig – terecht. We hebben als redacties de taak het vertrouwen terug te winnen. Zeker nu, in het tijdperk van nepnieuws.”
Blankspot trekt maandelijks 50 duizend unieke lezers. Dat is in verhouding met de andere nieuwsmedia niet veel, zegt Schibbye, maar genoeg om het bedrijf draaiende te houden. De site heeft geen betaalmuur: alle verhalen zijn vrij toegankelijk, maar bezoekers worden er met een paar regels aan herinnerd dat het initiatief bestaat bij de gratie van giften en dat als ze een verhaal goed vinden, ze kunnen overwegen een klein of groot bedrag over te maken.

Financiers

Naast de giften van lezers heeft Blankspot ook een aantal grote investeerders. Schibbye: “Dat was voorheen ongekend in het Zweedse medialandschap. We hebben financiers die gewoonlijk hun geld stoppen in ontwikkelingsorganisaties kunnen overtuigen dat journalistiek veel waar voor je geld oplevert. Met relatief weinig middelen leggen we machtsverhoudingen bloot, kaarten we corruptie en mensenrechtenschendingen aan.”
Het is een project van vallen en opstaan. De afgelopen twee jaar zijn ze goed doorgekomen, zegt Schibbye. “Maar het is een constant proces van ontwikkeling, van zelfvernieuwing, van discussies. In het begin is alles nieuw en is iedereen nog enthousiast. De grote uitdaging is dat enthousiasme levend te houden.”