Bij dataplatform Pointer vormen journalist, vormgever en developer een drie-eenheid
Nieuws | NieuwsHet begint met een gek mailtje en eindigt in het opsporen van online identiteitsroof. Welkom in de wereld van datajournalistiek platform Pointer (KRO-NCRV), waar de lezer al scrollend de zoektocht van journalist Peter Keizer kan meemaken. In de online productie ‘Het verhaal achter een identiteitsroof’ wisselen mails, websites en foto’s elkaar voortdurend af. Tekstblokjes poppen tevoorschijn en je hoort de stem van gedupeerden. Zal hij de oplichters te pakken krijgen? Tot het einde blijft het spannend. Tegelijkertijd leer je als lezer niet alleen hoe identiteitsdieven te werk gaan, maar ook welk journalistiek werk nodig is om hen op het spoor te komen.
Elk verhaal z’n eigen vorm
‘Het is echt een drie-eenheid van developer, journalist en vormgever waarin alle drie disciplines gelijkwaardig zijn,’ vat vormgever Wendy van der Waal de aanpak van Pointer samen. Ze vindt deze vorm van samenwerken een verademing. Te vaak heeft ze in het verleden meegemaakt dat men op een krantenredactie een verhaal bij haar over de schutting gooide om het ‘even mooi te maken’. ‘Natuurlijk maak ik als vormgever graag dingen mooi, maar juist in samenwerking met de journalist wordt het een goed verhaal.’
Journalisten vergeten soms dat je niet elk detail hoeft op te schrijven
Bij Pointer zijn vorm en inhoud gelijkwaardige partners. Voor elk verhaal zoekt de redactie de juiste manier om het te presenteren. Dat kan een filmpje zijn, een tekst met grafieken, een televisie-uitzending of, zoals in dit geval, een interactief online verhaal. Keizer is blij met deze vrijheid: ‘We kunnen per verhaal de vorm kiezen die er het beste bij past. Dat is niet alleen leuk, maar ook heel leerzaam.’ Voor het verhaal over identiteitsroof moest hij bijvoorbeeld leren het stuk in de vorm van een script te gieten. Aan de uiteindelijke versie zijn er vijf voorafgegaan.
Van der Waal: ‘Journalisten vergeten soms dat je niet elk detail hoeft op te schrijven, door middel van vorm kun je ook veel uitleggen. We hebben het verhaal geprint en letterlijk in stukjes geknipt, met post-its erbij, zo van, ‘dit kan in een visualisatie’, ‘dit wordt beeld’. Op deze manier hebben we een analoog storyboard geknutseld.’
Meekijken met de journalist
Ter inspiratie keek het team voor ‘Het verhaal achter een identiteitsroof’ naar journalistieke projecten van de Washington Post, maar ook naar de Netflixfilm ‘Searching’, waarin een vader online op zoek gaat naar zijn verdwenen dochter. Zoiets moest het worden: over de schouder van de journalist meekijken tijdens de zoektocht naar de oplichters. ‘Dat had makkelijk in een video gekund, maar wij wilden dat de kijker het zelf kon meemaken, daarom kozen we voor een interactieve benadering,’ legt Van der Waal uit.
De uitwerking ervan had meer voeten in de aarde dan van tevoren verwacht. Keizer had het verhaal dan wel in een paar dagen rond, maar Van der Waal is samen met de developer drie weken bezig geweest met de vormgeving. Keizer: ‘Onze developer was de enige die had zien aankomen hoeveel werk het zou zijn. Het was ook nog best spannend, want al die sites uit het verhaal moesten ondertussen niet offline worden gehaald, dan zou ons verhaal niet meer werken. Het is superleuk om te zien dat het werkt en dat we dit met ons kleine team voor elkaar hebben gekregen.’ Het feit dat het veel werk was, weerhoudt de redactie er niet van om nog een keer zo’n productie op touw te zetten. Op dit moment werkt Van der Waal alweer aan een nieuwe visualisatie, deze keer over vergrijzing.
Droge onderwerpen sexy maken
Niet elk verhaal leent zich voor een interactieve aanpak. Keizer: ‘Wat we doen met OSINT (de Open Source Intelligence-methode, bekend van Bellingcat, red.) is er vaak voor geschikt, omdat het om opsporen van beeld of data gaat, maar bij droge datajournalistiek past het minder goed.’ Toch probeert de redactie ook aan dat soort verhalen een eigen draai te geven. Van der Waal: ‘Vormgeving betekent ook: droge onderwerpen sexy maken. We zouden nooit een artikel met een saaie ANP-foto plaatsen. We hebben onze eigen stijl.’
Vasthouden aan een bepaalde vorm, zoals kranten doen, is hopeloos ouderwets
Hoe sprankelend het er ook uitziet, de vorm is er nooit zomaar ‘voor de leuk’. Keizer: ‘Het is altijd een bewuste keuze, gebaseerd op de vraag: hoe gaan we iets naar buiten brengen? Hoe kan het verhaal het beste worden verteld? We werken daarom ook met een website, omdat daarop alles kan: audio, beeld, tekst en elke mengvorm.’
Zou dat dan niet de toekomst moeten zijn van de journalistiek? Een omgeving waarin het verhaal leidend is voor het jasje waarin het wordt gestoken? De twee redacteuren van Pointer vinden de vraag bijna komisch. Keizer: ‘Toekomst? Het had allang zo moeten zijn! Het vasthouden aan een bepaalde vorm, zoals kranten doen, is hopeloos ouderwets. Dit had al tien jaar geleden de journalistieke werkelijkheid moeten zijn en we zijn heel blij dat we nu de kans krijgen dit te doen.’
Lees ook:
Coördinator crossmedia Klaske Tameling: ‘Laat online doen door journalist en niet-journalist. Ga in een vroeg stadium aan tafel met een developer en een vormgever om een verhaal zo goed mogelijk te brengen‘