Follow the Money en regionale omroepen doen samen onderzoek in Noord- en Oost-Nederland

Nieuws | Onderzoeksjournalistiek

‘Ik ben superblij.’ Arne van der Wal, mede-oprichter van onderzoeksplatform Follow the Money (FTM), kan zijn geluk niet op. Het project Pitch, dat zijn redactie samen met vier regionale omroepen heeft opgezet, maakt een vliegende start. Binnen twee weken stuurden bewoners van Noord- en Oost-Nederland 126 onderzoeksideeën in, waarvan het overgrote deel interessant en bruikbaar. Beter had de start van de samenwerking tussen RTV Drenthe, RTV Noord, Omrop Fryslân, RTV Oost en FTM niet kunnen verlopen. ‘Het is een experiment, dus ik maakte me van tevoren een beetje zorgen of er voldoende voorstellen binnen zouden komen, en of ze wel uitvoerbaar zouden zijn.’

Publiek een stem geven

Pitch komt voort uit de wens om het publiek beter te betrekken bij de producties. ‘Je hoort vaak dat de afstand tussen het publiek en de journalisten zo groot is. Het publiek is vaak ontevreden omdat ze het gevoel hebben niets terug te krijgen. Wij wilden ze echt een stem geven, niet alleen in de comments achteraf, maar al bij het bepalen van onderwerpen. Dat is de ultieme empowerment van het publiek.’
Die gedachte speelde ook bij de noordelijke en oostelijke regionale omroepen. Bovendien wilden zij meer aan onderzoeksjournalistiek doen, dus werden de krachten gebundeld. Van der Wal: ‘Wij hebben geen goed lokaal netwerk, de regionale omroepen wel. FTM is sterk in het doen van diepgravend onderzoek en dossiervorming, waar de omroepen minder tijd voor hebben, dus op deze manier kunnen wel elkaar mooi aanvullen.’

Zoutwinning

Met subsidie van het Stimuleringsfonds wil FTM dit jaar vier regionale onderzoeken opzetten en uitvoeren. Het publiek draagt onderwerpen aan en stemt vervolgens op de voorstellen. De pitch met de meeste stemmen wordt uitgevoerd. ‘Het is een beetje een spel,’ legt Van der Wal uit. ‘Er kan maar één pitch winnen. Je moet je onderwerp goed kunnen verkopen. De beloning is dat wij het onderzoek gaan uitvoeren.’ De winnende pitch van deze eerste Noord&Oost Pitch gaat over zoutwinning, een onderwerp dat in alle vier deelnemende provincies speelt. De onderzoeksredacties duiken in Groningen, Drenthe, Friesland en Overijssel in de problemen rondom de winning van zout.

FTM heeft al enige ervaring met deze opzet. Een eerste pilot van een pitchproject was gekoppeld aan de introductie van FTM Lokaal, een tak van FTM die journalistieke onderzoeksprojecten doet op lokaal niveau. Het heeft een serie artikelen over het Alkmaarderhout opgeleverd die uiteindelijk veel verder ging dan de oorspronkelijke pitch. Van der Wal: ‘We zagen toen al aan de goede voorstellen die er binnenkwamen, dat het een veelbelovend model was. Het leverde ook interessante discussie op, een mooie toevoeging aan ons werk.’
Ook deze keer waren de onderwerpen uiteenlopend, maar Van der Wal ziet wel een soort trend: ‘Veel pitches gingen over wat ik altijd het gevecht om de openbare ruimte noem. Er wordt iets gebouwd of veranderd zonder dat het aan iemand gevraagd is. Mensen maken zich daar zorgen over. Ook milieuonderwerpen doen het goed, vervuiling, gaswinning, of onze winnaar: het zout.’

Ons onderzoek is onafhankelijk. Er kan iets heel anders uitkomen dan wat de initiatiefnemer in gedachten had

Natuurlijk moet zo’n onderzoeksvoorstel ook uitvoerbaar zijn. Een jury, bestaande uit de hoofdredactie van FTM en de onderzoekscoördinator namens de omroepen, Goos de Boer van RTV Noord, bepaalt uiteindelijk of het idee haalbaar is. Daarom legde Van der Wal in een tweede fase van het project contact met de initiatiefnemers van de vijf pitches met de meeste stemmen. Hij wilde weten wat voor vlees hij in de kuip had. ‘Achter elke pitch bleek een goed verhaal te zitten. Zelfs een onderwerp dat in eerste instantie de wenkbrauwen doet fronsen als “de invloed van 5G masten op het gedrag van koeien”, bleek goed onderbouwd.’
Bij de winnende pitch bleek de initiatiefnemer al een nuttig vooronderzoek te hebben gedaan. Maar het is ook belangrijk dat het onderwerp breed gedragen wordt, zegt Van der Wal: ‘Ons onderzoek is onafhankelijk. Er kan heel iets anders uitkomen dan wat de initiatiefnemer in gedachten had. Sterker nog, mijn journalistieke inborst zorgt ervoor dat ik eerder zal willen uitzoeken of degene het wel bij het juiste einde heeft. We willen niet het verlengde van een actiegroep worden.’

Inspiratie uit Engeland

De opzet van een samenwerking tussen verschillende omroepen is een hele kluif. Hoe coördineer je zo’n groot project? Van der Wal is blij dat hij met Goos de Boer als coördinator van de regionale onderzoeksredacties een ervaren onderzoeksjournalist aan zijn zijde heeft. Om het onderzoek in goede banen te leiden, hebben Van der Wal en De Boer zich laten inspireren door het Britse onderzoeksnetwerk Bureau Local, dat werkt met ‘reporting recipes’: handleidingen voor het opzetten en uitvoeren van onderzoeken. Zo’n soort handleiding zal ook de basis zijn voor het pitchproject. Maar anders dan bij Bureau Local, waar ook burgers met de ‘recepten’ aan de slag kunnen, wordt Pitch uitgevoerd door journalisten. Wel worden de initiatiefnemers nauw op de hoogte gehouden van de vorderingen van het onderzoek.
Alle resultaten zijn straks voor alle deelnemers beschikbaar. Elk deelnemend medium zal ze dan op haar eigen manier vormgeven en publiceren, als artikelen of audiovisuele producties. Van der Wal: ‘Het doel is om verhalen te maken die een breed publiek aanspreken, maar waar tegelijkertijd de mensen uit de betreffende regio’s echt iets aan hebben.’

Pitch op De Regio Vecht Terug

Op woensdag 22 mei vertelt Arne van der Wal tijdens het congres De Regio Vecht Terug over het samenwerkingsproject Pitch, het lopende onderzoek over de zoutwinning en de lessen die er tot nu toe uit de samenwerking getrokken zijn. Er zijn nog kaarten: koop nu je ticket.

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.