Jasmijn de Zeeuw: ‘Ik denk dat we meer rechtszaken tegen journalisten gaan zien’
Nieuws | De Voorspellers
Jasmijn de Zeeuw (28) is juridisch adviseur en onderzoeker bij Free Press Unlimited. Ze richt zich onder meer op de bestrijding van SLAPP-rechtszaken: juridische procedures die zijn bedoeld om journalisten te intimideren of het zwijgen op te leggen.
‘Ik denk dat we volgend jaar meer rechtszaken tegen journalisten gaan zien. Enerzijds omdat ze zichtbaarder worden, anderzijds omdat het aantal echt toeneemt. Die trend zie ik in heel Europa.
In Nederland ervaren journalisten tijdens wederhoor steeds vaker juridische druk. Dat leidt niet altijd tot een SLAPP, maar kost wel veel extra tijd en geld. Ik maakte laatst mee dat een partij kwam met verdachtmakingen van de bronnen van een krant. “U zegt dat u zestien bronnen heeft, maar dat is er maar één.” Zonder enig bewijs. Vervolgens is het aan die krant om te bewijzen dat al die mensen individueel bestaan. En dat moest dan bij een notaris, want die bronnen wilden anoniem blijven.
Maatschappelijk probleem
De journalistiek is een veerkrachtige beroepsgroep, dat vind ik hoopvol. Laten we dan ook geen beeld schetsen van de zielige journalist die op de grond ligt, en kijk wat ’m allemaal wordt aangedaan. Journalisten hebben macht en moeten daarmee zorgvuldig omgaan. Ik zie dat jonge journalisten zich daar al veel bewuster van zijn. Maar er zijn natuurlijk grenzen.
Voor komend jaar hoop ik dat we SLAPP’s echt gaan erkennen als een bedreiging van de persvrijheid. Daarmee is het een probleem van de hele maatschappij, niet alleen voor journalisten. Partijen die SLAPP’s beginnen, ontzeggen ons toegang tot informatie. Mensen hebben het recht om te weten dat er PFAS in hun achtertuin lekt. Of waarom een bouwproject naar een bepaald bedrijf is gegaan. Dáárom moeten we iets aan SLAPP’s doen. Niet omdat journalisten zielig zijn, of geen mogelijkheden hebben om zich te verdedigen.
Volledige vergoeding
Er ligt een Europese richtlijn om SLAPP’s tegen te gaan, die lidstaten vóór mei 2026 moeten implementeren in eigen wetgeving. Twee elementen zouden in Nederland veel helpen. Ten eerste vroegtijdige afwijzing. Dat betekent dat je een soort rode knop kunt indrukken en in een heel vroeg stadium kunt zeggen: “Ho rechter, hier is sprake van een SLAPP, om deze redenen. Ga dat eerst eens bekijken, zodat we niet twintig jaar verder zijn.” Ten tweede volledige vergoeding van proceskosten. De huidige tarieven die de verliezende partij moet betalen, staan vaak in geen verhouding tot de gemaakte kosten. Voor zaken die makkelijk een ton hebben gekost, krijg je dan uiteindelijk bijvoorbeeld drieduizend euro terug. Dat legt echt beslag op de budgetten van titels.
Mijn voorspelling is helaas dat die wet er komend jaar niet op die manier gaat komen. Kort gezegd vindt de overheid dat het algemene wetsartikel ‘misbruik van procesrecht’ al volstaat. Alleen moet er dan een advocaat zijn die het aandurft met een beroep op die wet te claimen dat het een SLAPP is. En die dus eigenlijk aan een journalist vraagt: wil jij je zaak riskeren voor iets wat nog nooit is geprobeerd? Ik vind dat een verschuiving van de verantwoordelijkheid. Desondanks hoop ik dat er rechtszaken komen waarin dit gebeurt. Zodat we aan het eind van volgend jaar meer zicht hebben op wat de Nederlandse rechters vinden van SLAPP’s. En ik hoop dat de houding van de overheid toch nog gaat veranderen.’
Portret: Chuan Ming Ong
De voorspellers 2026
Wat staat de journalistiek te wachten? We blikken vooruit op een nieuw jaar. Twaalf journalisten en andere mediakenners vertellen wat ze van 2026 verwachten. Bekijk ze allemaal.
Over de auteur
