Kritisch naar je eigen broodheer kijken: hogeronderwijsmedia onderzoeken het diversiteitsbeleid van hogeschool en universiteit

Hoe gaan universiteiten en hogescholen om met diversiteit, en hoe ervaren studenten en medewerkers dat diversiteitsbeleid? Onafhankelijke hogeronderwijsmedia doen samen onderzoek naar die vragen. Maar hoe werkt dat, onderzoek doen naar je eigen opdrachtgever én belangrijkste financier?

Van een wapperende regenboogvlag of regenboogfietspad bij een hogeschool of of universiteit kijken weinig mensen meer op. Het onderwerp diversiteit is aan de orde van de dag en de hele wereld mag weten hoe inclusief de onderwijsinstelling is. Maar hoe ervaren LHBTIQ-personen – studenten en medewerkers – het diversiteitsklimaat zelf?

Het is een van de vragen waar 22 hogeronderwijsbladen een antwoord op zoeken. ‘Diversiteit in tijden van polarisatie’ heet het gezamenlijke onderzoek naar het beleid van onderwijsinstellingen. Niet alleen het officiële beleid voor omgaan met gender, maar ook bijvoorbeeld beperking en migratieachtergrond worden onderzocht. ‘Vervolgens is de vraag: hoe beleven de studenten en de medewerkers dat zélf?’ vertelt Ries Agterberg, voorzitter van de Kring van Hoofdredacteuren waarin de bladen al jaren verenigd zijn.

Voor een antwoord op die laatste vraag wordt een enquête uitgezet. En die kan interessante uitkomsten opleveren. ‘Is het in Maastricht anders dan in Groningen of dan in de Randstad? Is het beeld bij technische universiteiten anders dan bij algemene? En zijn er verschillen tussen hogescholen en universiteiten?’

Kringaward 

Wat is de Kring van Hoofdredacteuren voor gezelschap? Ze dient vooral als klankbord voor de hoofdredacteuren van onafhankelijke hogeronderwijsbladen – de meeste redacties zijn aangesloten. Zij praten in de Kring over de ontwikkelingen in hun vakgebied. Ook vindt ieder jaar het Kringcongres plaats, waar awards uitgereikt worden voor het beste verhaal uit de hogeronderwijsmedia. En af en toe wordt er samengewerkt. Agterberg, zelf hoofdredacteur van het Utrechtse DUB (Digitaal Universiteitsblad), vertelt over eerdere gezamenlijke producties. ‘In 2020 scoutten we in samenwerking met literair agent Sebes & Bisseling literair talent onder studenten. Elk blad had z’n eigen competitie en de winnaars kregen een workshop. En de agent koos de landelijke winnaar. Eerder deed het Amsterdamse universiteitsblad Folia, met behulp van een SVDJ-subsidie, onderzoek naar de basisbeursmiljoenen. De acht artikelen daarover werden in alle bladen gepubliceerd.’

Eigen inkleuring

En nu loopt dus het onderzoek naar diversiteit, onder leiding van Profielen-hoofdredacteur Tosca Sel (Hogeschool Rotterdam) en Erasmus Magazine-hoofdredacteur Wieneke Gunneweg (Erasmus Universiteit Rotterdam). Ook dit onderzoek wordt gesubsidieerd door het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek. Na de zomervakantie moeten de onderzoeken zijn afgerond en maken de verschillende redacties vervolgens hun eigen verhalen. ‘De basis is voor iedereen hetzelfde’, zegt Gunneweg. ‘Maar de afzonderlijke redacties geven hun eigen inkleuring. Ieder medium is daar vrij in, op die manier zorg je dat de verhalen zijn toegesneden op de eigen instelling en lezerspubliek.’

Wat nu als uit het onderzoek blijkt dat ‘haar’ Erasmus Universiteit weliswaar mooi beleid heeft over diversiteit ontwikkeld heeft, maar dat studenten en medewerkers daar niets van herkennen? ‘Dan schrijven we dat gewoon op’, zegt Gunneweg. ‘Wij journalisten komen de collega’s over wie we schrijven tegen op de gang, en ja, dat is misschien ongemakkelijk, maar zolang we ons werk goed doen, is dat meestal geen probleem. We kunnen heel kritisch kijken of alles klopt.’

Lastige positie

De onafhankelijkheid van de bladen is bij de media gewaarborgd in een redactiestatuut. Volgens Agterberg kunnen hij en zijn collega’s hun werk in alle vrijheid kunnen uitvoeren. En als een blad stopt – zoals onlangs bij hogeschool Saxion – dan steekt de Kring een helpende hand toe. ‘We hebben geholpen bij de start van een nieuw digitaal medium en advies gegeven over het redactiestatuut. Het nieuwe medium SaxNow is daarna weer lid van de Kring geworden.’

Toch blijft het soms ‘een lastige positie’ waarin een hogeronderwijsblad verkeert, erkent Agterberg. ‘Je bent deel van de instelling, maar je kunt zorgen voor een negatieve reputatie. De ene instellingsbestuurder kan daar beter tegen dan de andere. Bestuurders uit de academische wereld zijn over het algemeen begripvoller dan iemand die net uit het bedrijfsleven komt. Met name op de hogescholen kijken bestuurders wat argwanender naar een onafhankelijke redactie. Op universiteiten staan zulke bladen in een langere traditie.’

Je eigen kritiek organiseren, dat is niet iets wat in veel organisaties gebeurt. Het is mooi dat instellingen dat financieren en ondersteunen

Agterberg kan niet ontkennen dat soms collega’s onder vuur liggen vanwege kritische verhalen die ze schrijven. ‘”Moet dat nou echt zo? Dit is toch kwalijk voor de universiteit?” horen ze dan. Of het wordt op de persoon gespeeld. Dan zegt een bestuurder: “Ik weet niet of we verder kunnen met een hoofdredacteur die zulke verhalen publiceert.” Maar zelf denk ik: een onderwijsinstelling kan juist profijt hebben van onafhankelijke journalisten.’

Schermutselingen

Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) maakte zich in 2018 nog zorgen over de vrije pers op hogescholen en universiteiten. Uit een inventarisatie bleek dat ongeveer de helft van de grote hogescholen geen vrije pers heeft. Zo schreef Trouw destijds over de benoeming van een nieuw collegelid in Den Haag waar veel onvrede over was, maar waar de eigen – niet onafhankelijke en dus niet bij de Kring aangesloten – hogeschoolkrant met geen letter over schreef. ‘Het was goed dat ISO aandacht vroeg voor het belang van onafhankelijke media in het hoger onderwijs’, blikt Agterberg terug. ‘Zeker op de hogescholen ontbreekt zo’n medium nog wel eens. De laatste jaren hebben Fontys (Bron) en Saxion wel weer de stap gewaagd en is er een onafhankelijk medium.’

Volgens Gunneweg is de onafhankelijkheid van de hogeronderwijsbladen in vrijwel alle gevallen gewaarborgd in een redactiestatuut. Wel zijn er soms ‘schermutselingen’, zegt ze. ‘Bijvoorbeeld omdat een faculteit zich in z’n naam en eer voelt aangetast door een kritisch stuk. Maar ik denk dat hogeronderwijsjournalistiek zich wat dat betreft niet onderscheidt van andere journalistiek.’Echter, benadrukt ze, op de Erasmus Universiteit zorgt de persvrijheid niet echt voor interne strijd. ‘De buitenwereld vindt het vooral interessant hoe dat werkt, maar wij ervaren zelf meestal alle vrijheid.’

Je eigen kritiek organiseren

Onlangs publiceerde haar redactie de regels rondom interviews. ‘Het document is een weerslag van onze werkwijze zoals we die al jaren hebben. Maar een onafhankelijke positie moet je vaak uitleggen en soms bevechten. We willen er transparant over zijn en daarom hebben we het ook online gezet. Hier mogen de lezers ons ook aan houden.’

Want voor Gunneweg is het belang van vrije pers zonneklaar. ‘Het past een instelling die studenten leert om kritisch na te denken, om zich zelf ook kritisch te laten bevragen. Je eigen kritiek organiseren, dat is niet iets wat in veel organisaties gebeurt. Het is mooi dat instellingen dat financieren en ondersteunen.’

Congres

In november vindt er in Groningen een congres plaats over de geschiedenis van universiteitsmedia: ‘Van luis in de pels tot corporate glossy’.

Foto: Sharon McCutcheon (Unsplash)