Lokale omroepen zweren bij het opiniepanel: ‘Veel meer dan een snel polletje’
Nieuws | Vernieuwing
Omroep Venlo heeft er een. AT5 heeft er een. OOG in Groningen ook, net als 1Almere. De ene na de andere lokale omroep ontdekt het opiniepanel. Het peilen levert originele journalistieke verhalen op en zorgt voor meer betrokkenheid onder lezers en kijkers, zeggen de omroepen. Maar wanneer zet je zo’n panel in? En hoe representatief is de uitkomst?
‘Het belangrijkste doel van het panel is om meningen op te halen, maar we willen ook feiten hebben,’ zegt Frank Eisma, eindredacteur bij AT5 in Amsterdam. ‘We vragen niet alleen: Wat vind je van de veiligheid in de buurt?, maar ook: Ken je je wijkagent, hoeveel politieagenten zie je dagelijks op straat, weet je waar je dichtstbijzijnde bureau is?’
Het AT5-panel ontstond in 2020. Eisma en een collega wilden graag in gesprek met de achterban en putten inspiratie uit de Open Redactie van de Volkskrant. ‘Maar als omroep hebben we geen abonnees. Dus wilden we kijken of we een burgerpanel konden opstellen.’
Foto’s van vuilnisbakken
Het panel telt inmiddels ruim vijfduizend leden en wordt ongeveer eens per maand geraadpleegd. Per keer vullen zo’n tweeduizend leden de enquête in. Die gaat vaak over stedelijke thema’s als toerisme, het openbaar vervoer en afval. Zo werd het panel gevraagd foto’s op te sturen van de bakken voor hun deur. ‘Het leverde een dwarsdoorsnede op van vervuiling in de stad.’
Op basis van een peiling kun je eigen nieuws maken, maar ook de actualiteit een extra laag geven
Jannes Titulaer, camerajournalist Omroep Venlo
Maar panelleden krijgen ook nadrukkelijk de vraag waarover zij meer willen weten. Een ‘flitsenquête’ naar aanleiding van de actualiteit behoort ook tot de mogelijkheden. Daar koos Eisma bijvoorbeeld voor toen de gemeente Amsterdam vorig jaar beperkingen oplegde rond de Dodenherdenking op de Dam. Waren de panelleden nu nog van plan te komen? Eisma: ‘Drie interviews op straat geven een minder divers beeld dan tweeduizend reacties.’
Volgens Eisma levert het panel meer betrokkenheid onder het publiek op, en een nauwe band met de lezers en kijkers: ‘Ik vind het belangrijk dat journalistiek transparant is, dat je als omroep bereikbaar bent. Via het panel kunnen mensen hun ei kwijt.’
Tegenwicht voor schreeuwers
Ook camerajournalist Jannes Titulaer van Omroep Venlo, dat een panel heeft met zo’n 2100 leden, ziet grote meerwaarde. ‘Je kunt heel goed eigen nieuws maken op basis van de peiling, maar ook de actualiteit een extra laag geven.’ Een panel kan een publiek debat nuanceren, zegt Titulaer, die per enquête zo’n 1100 reacties krijgt en naar aanleiding daarvan een reportage maakt: ‘Een schreeuwende minderheid kan vaak het idee wekken dat iedereen hetzelfde vindt.’
Eén verrassende uitkomst, zegt Titulaer, was het panel over het gevoel van veiligheid in de gemeente: ‘De discussie was aangewakkerd door de moord op Lisa. Uit het panel in Venlo bleek dat veel vrouwen zich ook hier onveilig voelen op straat, én veel mannen. Dat bleek niet alleen te komen door grensoverschrijdend gedrag en intimidatie, maar ook door groepsvorming en openbaar alcohol- en drugsgebruik.’
De panels hebben soms politieke implicaties, ziet Titulaer. Zo vond een meerderheid dat de gemeente zich moet inspannen om het door vrijwilligers gerunde buitenzwembad te behouden. In reactie liet de wethouder weten de uitkomst mee te nemen in een onderzoek naar de toekomst van het bad.
Afspiegeling
De eerste stap was ook meteen de moeilijkste, zegt Eisma: ‘Hoe begin je? Hoe bouw je een groot panel op, dat divers genoeg is?’ Eisma deed het eerste half jaar onderzoek naar de beste vorm, het bereiken van verschillende doelgroepen en de privacywetgeving. Daarvoor won AT5 onder meer advies in bij het EenVandaag Opiniepanel, de moeder aller journalistieke panels.
Petra Klapwijk was in 2004 betrokken bij de oprichting van dat panel en geeft haar kennis nu door aan lokale omroepen. ‘In de jaren na de moord op Pim Fortuyn bestond het beeld van een kloof tussen journalisten en de mensen in het land, alsof ze niet wisten wat Nederlanders vonden. EenVandaag wilde direct van kijkers horen.’
Sturende vragen
Klapwijk had enige ervaring opgedaan bij het testpanel van consumentenprogramma Radar. Toch waren zij en haar EenVandaag-collega’s zich ervan bewust dat ze niet zomaar konden beginnen met peilen. ‘Het is geen polletje waar je snel wat meningen mee ophaalt. Wetenschappers, politicologen, medewerkers van het Centraal Bureau voor de Statistiek hebben ons allemaal geholpen een methode te ontwikkelen om te peilen voor een journalistiek doel. Vragen of teksten kunnen bijvoorbeeld al snel sturend werken, dat is er bij ons echt ingeramd.’
Oudere mensen doen sneller mee dan jonge mensen, we hebben actief onder bepaalde groepen geworven
Petra Klapwijk, mede-oprichter EenVandaag-opiniepanel
Het EenVandaag-panel telde binnen no time enkele tienduizenden leden. Maar daarmee was het nog geen panel dat de maatschappij weerspiegelde. Klapwijk: ‘Oudere mensen voelen zich sneller aangesproken om deel te nemen dan jonge mensen, hoogopgeleiden sneller dan praktisch opgeleiden. We hebben heel actief onder bepaalde groepen geworven.’
EenVandaag trok een communitymanager aan die als taak had om deze doelgroepen te bereiken, waaronder mensen met een migratieachtergrond. Klapwijk: ‘Het is een kwestie van de lange adem, maar als je er energie in steekt, krijg je mensen binnen.’
Representatieve uitslag
Verder weegt EenVandaag de uitslagen zodat ze representatief zijn voor zes variabelen, legt Klapwijk uit: leeftijd, geslacht, opleiding, burgerlijke staat, spreiding over het land en politieke voorkeur.
Het AT5-panel is goed verdeeld over de verschillende stadsdelen in Amsterdam, vindt Eisma. Ook in andere opzichten is het representatief. Dat merkt hij bijvoorbeeld als het panel naar het stemgedrag van leden vraagt en dat naast de laatste verkiezingsuitslag legt. Een onbalans in de beginfase, door een tekort aan studenten en inwoners uit Zuidoost, trok Eisma recht door open enquêtes uit te zetten onder die groepen: oproepen waarin ze bijvoorbeeld hun mening konden geven over hun buurt. ‘Aan het eind van de vragenlijst vroegen we of ze lid wilden worden van het AT5-panel. Maar helemaal perfect krijg je het nooit. Ik kan niemand verplichten deel te nemen.’
Ook voor Titulaer van Omroep Venlo was representatie vanaf het begin een aandachtspunt. ‘Door zo breed mogelijk te adverteren hebben we niet alleen maar mensen aangetrokken die ons nieuws al volgden. Alle leeftijden, mannen en vrouwen en verschillende wijken waren meteen goed vertegenwoordigd. Daarna ben ik met de marketeer die ons hielp met de advertentiecampagne gaan kijken: waar missen we nu mensen?’
PVV-stemmers
Het opiniepanel van EenVandaag, dat nu andere media tot voorbeeld dient, maakte in de begintijd meer dan andere media
Het idee dat je deelnemers direct kunt vragen om mee te werken aan een reportage is een eyeopener
Petra Klapwijk, mede-oprichter EenVandaag-opiniepanel
Met eigen nieuws en verhalen kunnen de omroepen een verdiepingsslag maken, zegt Klapwijk, die mentor is van het Groningse OOG en van 1Almere. ‘Het idee dat je deelnemers direct kunt vragen om mee te werken aan een reportage is echt een eyeopener.’
Klapwijk is mentor bij het subsidie- en begeleidingsprogramma Ruimte voor Onderzoeksjournalistiek van SVDJ. Lees hier meer.
Eenmalig kan ook
Redacties aarzelen soms om te beginnen, omdat ze denken dat een opiniepanel veel tijd kost, merkt Klapwijk. Haar advies: haal meerdere verhalen uit één onderzoek. ‘Maak bijvoorbeeld een algemeen verhaal met de uitslag, maar kijk ook naar verschillen tussen leeftijden of regio’s.’ En, zegt ze: doe wat past bij je reikwijdte. ‘Als kleine redactie kun je ondernemers in de buurt ook eenmalig een vragenlijst sturen.’
Bij AT5 is een aantal dagen per maand een medewerker beschikbaar die het panel beheert: af- en aanmeldingen, technisch onderhoud en feedback. Eisma: ‘Omdat de basis goed staat, kost het panel relatief weinig tijd.’
Voor Titulaer, van het kleinere Omroep Venlo, is het uitzetten van een panel arbeidsintensiever. Hij vraagt de panelleden eens per zes weken naar hun mening. De enquête zet hij zelf uit, voor de data-analyse krijgt hij hulp van het marketingbureau. Maar als de actualiteit erom vraagt, máákt hij tijd: ‘Het is het iedere keer meer dan waard.’
Over de auteur
