Man of vrouw – wie wordt het hardst getroffen door corona?
Nieuws |Door Inge Oosterhoff, Katarina Schul en Julia Vié
De maatregelen die de Overheid nam om de maatschappelijke en economische impact van corona in te perken gingen vooral uit van de sectoren en beroepen die er direct door werden getroffen. Maar volgens Petra Verdonk, universitair hoofddocent Gender en Diversiteit aan het Amsterdam UMC-VUmc en secretaris van de Nederlandse Vereniging Gender & Gezondheid, is het belangrijk om bij het effectief aanpakken van de gevolgen van corona ook rekening te houden met maatschappelijke verschillen.
‘Het is jammer dat er eerst maatregelen komen en mensen daarna pas nadenken over de effecten daarvan op verschillende groepen, waaronder mannen en vrouwen als grote groepen maar ook op kleinere subgroepen in de samenleving,’ aldus Verdonk.
Man-vrouw-verschillen
Zo’n verschil tussen mannen en vrouwen blijkt bijvoorbeeld uit cijfers van het Centraal Plan Bureau voor de Statistiek (CBS) over wie er werkzaam is in cruciale beroepen. Die beroepen – denk aan leraren, schoonmakers en politie – waren essentieel om de maatschappij draaiende te houden. Bijna tweederde van alle cruciale werknemers is vrouw.
Van alle cruciale beroepen kwam de zorg het meest onder druk te staan. Werkdruk en stress liepen er snel op en werknemers liepen veel risico op besmetting. Vooral in de ouderenzorg, waar lange tijd geen toegang was tot beschermende kleding of duidelijke protocollen, waren de werkdruk en risico’s enorm. En juist in die sector werken de meeste vrouwen.
Quiz: Hoeveel procent van de Nederlandse zorgmedewerkers is vrouw?
Generieke steunmaatregelen
Bedrijfstakken en branches die door de overheidsmaatregelen economische schade opliepen, zoals bijvoorbeeld de horeca, wellness en kunstsector, kunnen aanspraak doen op een economische tegemoetkoming. Volgens een inventarisatie van het CBS werken er (alles samengenomen) evenveel mannen als vrouwen in deze branches. Maar Petra Verdonk betwijfelt dat vrouwen en mannen die economisch getroffen worden door de coronacrisis, ook evenredig toegang hebben tot overheidssteun: ‘Het is de standaard om generieke maatregelen te nemen, die toevallig heel vaak gunstiger zijn voor witte mannen, om het maar even zo plat te zeggen. De maatregelen zijn voor grote bedrijven, voor zzp’ers boven een bepaald bedrag enzovoort. Vrouwen komen daar minder vaak aan dan mannen, dus die vallen buiten de steunmaatregelen.’
De economische crisis die wordt verwacht zal heel Nederland treffen, maar Nederlandse vrouwen gaan die crisis vaker in met een zwakke economische positie dan Nederlandse mannen. Om economisch zelfstandig te zijn moet je 70 procent van het minimumloon verdienen. In Nederland zijn mannen vaker economisch zelfstandig dan vrouwen, blijkt uit cijfers van het CBS.
Quiz: Hoeveel procent van de vrouwen is economisch zelfstandig?
Minder zichtbaar
Volgens Verdonk is het ook belangrijk om naar de impact van minder zichtbare ‘genderrollen’ in de Nederlandse maatschappij te kijken, wanneer het gaat om het in beeld brengen van de daadwerkelijke impact van de corona: ‘Er zijn een aantal thema’s die steeds terugkeren. Ook dat vrouwen zwaardere zorgtaken hebben, voor kinderen en voor hun ouders (mantelzorg).’
In Nederland vallen die zorgtaken voornamelijk op vrouwelijke schouders.
Quiz over huishoudelijke urenverdeling
‘Deze zorgtaken zijn nu verzwaard,’ zegt Verdonk, ‘door thuisonderwijs en doordat mantelzorg noodgedwongen is afgenomen omdat ze weg moesten blijven. Dat heeft weer andere gevolgen, waaronder psychische. Mensen die normaal verantwoordelijk voor iemand zijn maar dat nu niet kunnen, kunnen het gevoel hebben tekort te schieten. Ook dat wordt bepaald door genderrollen, binnen de taken en verantwoordelijkheden die worden toegeschreven aan mannen en vrouwen in onze maatschappij.’
Penibele situatie
In combinatie met de extra zorgdruk en andere stressfactoren die de coronacrisis met zich meebrengt, leidt dat in sommige gevallen tot penibele situaties, waarin vrouwen niet alleen veel verantwoordelijkheid dragen, maar ook voor ingewikkelde keuzes komen te staan.
Verdonk: ‘Denk bijvoorbeeld aan werknemers in de ouderenzorg, waarvan het overgrote deel vrouw is. Zij waren hard nodig tijdens de pandemie, maar moesten zonder beschermende maatregelen werken. Ze liepen een hoog risico op besmetting, en daarmee hun geliefden ook want zij zijn vaak mantelzorgers.’
Quiz: Hoeveel procent van de Nederlandse vrouwen is mantelzorger?
Daar komt volgens Verdonk nog bij dat veel werknemers in de ouderenzorg hun baan verloren, maar bij de steunmaatregelen tussen wal en schip vallen: ‘Veel werknemers in de ouderenzorg zijn de afgelopen jaren als zzp’er gaan werken. Maar vanwege het besmettingsgevaar gaven zorginstellingen de voorkeur aan vaste medewerkers, waardoor veel ZZP’ers zonder werk kwamen te zitten.’
Deze ZZP’ers vielen tussen wal en schip, omdat zij niet in aanmerking komen voor de steunmaatregelen. Immers is de zorg niet een sector waar het werk terugviel. Ook komen zij vaak niet in aanmerking voor de bonussen voor het zorgpersoneel die Rutte nu heeft beloofd.
‘Dit is alvast een goed voorbeeld van hoe die maatregelen in de praktijk niet in gelijke mate voor iedereen werken,’ aldus Verdonk. Uiteindelijk zal nog moeten blijken op welke manieren de coronacrisis mannen en vrouwen daadwerkelijk treft. ‘Ja, op de korte termijn zien we dat de ziekte zelf ernstiger is voor mannen,’ zegt Verdonk. ‘Maar de impact op lange termijn is afhankelijk van de positie van mannen en vrouwen in onze maatschappij.’
Foto: Ewien van Bergeijk – Kwant
Lees verder
Dit is een van vijf artikelen die voortkomen uit het project datajournalistiek van het talentprogramma onderzoeksjournalistiek IMPACT. Lees hier meer over het programma. Lees ook de andere vier artikelen:
Tot de dood ons scheidt: minder scheidingen tijdens coronacrisis, maar vaker een overlijden
De woorden die corona kleuren – het vocabulaire van de persconferenties
Nederlandse corona-aanpak lijkt beter voor ondernemers dan Zweedse
Dagje strand of in het park: Nederlanders laten stap voor stap de teugels vieren
