Dagje strand of in het park: Nederlanders laten stap voor stap de teugels vieren

Door Martine Braam, Ties Gijzel en Lotte van Rosmalen

De meeste Nederlanders lijken zich de afgelopen maanden aan de regels te hebben gehouden door publieke plekken als parken en stranden te vermijden. ‘Dat noem ik een klein sociaal wonder,’ zegt Frank Hindriks, hoogleraar Ethiek aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Je zou van Nederlanders niet perse zoveel braafheid verwachten. Ik denk wel dat het een combinatie is van gezondheid, maar ook echt vinden dat we dit moeten doen. Dus we vinden met z’n allen dat er sociale normen zijn en er een collectieve verantwoordelijkheid is die best wel ver gaat.’

Teugels gedeeltelijk laten vieren

Dat was niet altijd even makkelijk, blijkt uit data van het COVID-19 Google Mobility Report.  Op basis van geanonimiseerde locatiegegevens kan het techbedrijf de toename in drukte van recreatiegebieden meten. Wat blijkt: Nederlanders lijken stapsgewijs het overheidsbeleid te hebben gevolgd totdat de versoepelde maatregelen van 1 juni in zicht kwamen en veel mensen de teugels al gedeeltelijk lieten vieren.

Een van de belangrijkste indicatoren voor drukte in parken lijken feestdagen te zijn. In de afgelopen maanden zien we met name pieken tijdens Pasen, Koningsdag, de 5 mei-viering en Hemelvaart. Tussen de Paasdagen en Hemelvaart zien we een sterke gedragsverandering: het aantal bezoekers neemt, zij het stapsgewijs, aanzienlijk toe.

NB: met recreatiegebieden wordt in dit onderzoek bedoeld: lokale parken, nationale parken, openbare stranden, jachthavens, pleinen en openbare tuinen.

Zonnige dagen van invloed

Naast vrije dagen, speelt het weer een rol. Google berekent het groeipercentage van het bezoek aan recreatiegebieden op basis van het gemiddelde bezoekcijfer in januari en deels februari, de maanden voor de uitbraak van het coronavirus. Dit beïnvloedt de cijfers, want bezoekersaantallen aan parken en stranden verschillen natuurlijk per seizoen en zijn naar verwachting hoger op zonnige dagen. Toch lijkt het weer geen doorslaggevende factor te zijn: de afgelopen maanden waren ongekend zonnig terwijl het het gemiddelde bezoek weinig afweek van het gemiddelde in januari en februari.

Als we de vier verschillende feestdagen die tijdens deze periode hebben plaatsgevonden naast elkaar leggen zien we echter dat op die momenten de bezoekersaantallen een stuk sneller stijgen. Het aantal zonuren lijkt hier geen bepalende invloed op te hebben.

Terug naar het oude

Het bezoek van mensen aan stranden en parken nam dus stapsgewijs en op feestdagen toe en lijkt niet bepaald te worden door het weer. Waarom gingen mensen zich steeds losser gedragen, terwijl de overheidsmaatregelen hetzelfde bleven?

De Gelderlander vond via Rick van Baaren, hoogleraar gedragspsychologie aan de Radboud Universiteit, een mogelijke verklaring: ‘Er is een soort onzichtbare druk om weer terug naar het oude te willen. Dat begint met hele kleine dingen, dat je op straat ineens toch weer dichter naar elkaar toe gaat, in de supermarkt toch langs iemand heen loopt, iemand aanraakt. Als je dat ziet gebeuren, zul je het zelf ook weer sneller doen.’

Uitzicht op versoepelde maatregelen

Een combinatie van vrije tijd en uitzicht op versoepelde maatregelen lijkt dus genoeg te zijn voor mensen om buitengebieden weer op te zoeken, tegen het advies van de overheid in. Een vergelijking tussen de belangrijkste persconferenties en de bezoekersaantallen bevestigt dit beeld. Wanneer de overheid ons toespreekt, lijkt dit als een ‘herinnering’ te werken. De dagen na een nieuwe toespraak of conferentie, houden we ons dan weer beter aan de maatregelen.

Neem bijvoorbeeld de aankondiging van Rutte over verdere versoepeling van de maatregelen in begin mei, bijna een maand voor de aanvangsdatum. Het parkbezoek neemt dan geleidelijk toe, met een ongekende piek op Hemelvaartsdag, vlak nadat de premier de versoepeling van maatregelen nog eens heeft bevestigd. Hindriks: ‘Hier dachten mensen misschien: ‘Het mag dan weer, dus we doen het gewoon een paar dagen eerder, op onze vrije dag.’ Voor deze tijden voelde het superdruk, maar dat valt best mee.’

Foto: Koen van Weel, ANP

Lees ook:

Dit is een van vijf artikelen die voortkomen uit het project datajournalistiek van het talentprogramma onderzoeksjournalistiek IMPACT. Lees hier meer over het programma. Lees ook de andere vier artikelen:

Tot de dood ons scheidt: minder scheidingen tijdens coronacrisis, maar vaker een overlijden

De woorden die corona kleuren – het vocabulaire van de persconferenties

Nederlandse corona-aanpak lijkt beter voor ondernemers dan Zweedse

Man of vrouw – wie wordt het hardst getroffen door corona?