Waarom Nederlandse en Vlaamse journalisten heel verschillend zijn

‘Ondanks het feit dat we de taal met elkaar delen, hebben we een heel andere cultuur’, legt emeritus hoogleraar Jo Bardoel uit. ‘Daarom is er denk ik tamelijk weinig verkeer heen en weer’. Dat Nederlandse en Vlaamse journalisten niet zo geneigd zijn om in elkaars land te gaan werken heeft er volgens Bardoel ook mee te maken dat er in beide landen bepaald geen tekort is aan journalisten. ‘Omdat er in beide landen voldoende aanbod is, lijkt er geen praktische reden te zijn om aan de andere kant van de grens te gaan werken.’

De Japanners van de Benelux

Maartje Luif had wél zo’n reden: de liefde. Ze woont en werkt nu in Leuven, maar komt oorspronkelijk uit Amsterdam. Daar schreef ze vooral voor vakbladen over jeugd- en jongerenwerk, en ze was docent journalistiek aan de Hogeschool Utrecht. Tegenwoordig publiceert ze nog steeds weleens in Volkskrant Magazine, maar schrijft ze ook voor Vlaamse media. Zo is ze een van de vaste columnisten van De Standaard.

Vlamingen doen alsof ze over je voorstel moeten nadenken, maar hebben al besloten het af te wijzen

‘Vlamingen zijn erg conflictmijdend’, vertelt Luif. ‘Ze kunnen heel veel interesse tonen in je artikel, maar zullen niet snel over de prijs beginnen. Dat moet je zelf doen. En tijdens het onderhandelen krijg je te maken met indirecte signalen. Ze doen bijvoorbeeld alsof ze over je voorstel moeten nadenken, maar dan hebben ze stiekem al besloten het af te wijzen. Eigenlijk zijn ze de Japanners van de Benelux.’
Daarnaast lijken de tarieven in Vlaanderen wat lager te liggen. ‘Ik schreef bijvoorbeeld een artikel voor Volkskrant Magazine waar ik 800 euro voor kreeg’, legt Luif uit. ‘Daar wilden ze me in Vlaanderen 200 euro voor geven. Ik heb er uiteindelijk 350 euro van kunnen maken, maar dat is nog steeds minder dan de helft.’ Toch zou het niet eerlijk zijn om de vergoedingen een op een met elkaar te vergelijken. ‘De consumentenprijzen liggen hier lager dan in Nederland, een huis huren is bijvoorbeeld goedkoper.’

Grofgebekt versus pleaser

Bardoel leidde de commissie die aan het begin van dit jaar het onderzoek Eén taal, meer stemmen publiceerde, over de vraag of er meer samenwerking mogelijk is tussen Nederland en Vlaanderen. De onderzoekers concludeerden dat er flinke cultuurverschillen zijn, die samenwerken ingewikkelder kunnen maken. Luif herkent dat: ‘Nederlanders zijn grofgebekter en doortastender. Vlamingen zijn heel voorzichtig, ze willen iedereen graag tevreden houden.’ Dat laatste is volgens Luif een kwaliteit die in de journalistiek niet altijd handig is. ‘De kritische houding van een journalist is per definitie niet de houding van een pleaser. Als Vlaamse journalist sta je daarom op achterstand.’

Nederlanders worden snel gezien als haantje de voorste, met name als ze van boven de rivieren komen

VRT-journalist Denny Baert werkte als Vlaming jarenlang op de redactie van de NOS. ‘Dat mondige dat veel Nederlandse journalisten hebben, wordt hier vaak als iets positiefs gezien, met name door jongeren,’ vertelt hij. ‘Belgen laten veel minder snel het achterste van hun tong zien.’ Ook Bas Kurstjens, de Nederlandse newsmanager van het Belgische dagblad De Tijd, noemde vorig jaar in een interview het grote verschil in omgangsvormen. ‘De Nederlandse scherpte en directheid ben ik een beetje ontwend.’ Luif: ‘Vlamingen zijn zo schuchter en beleefd. Als je iemand gaat interviewen, is het soms best een klus om eruit te krijgen wat je wilt horen.’
De ervaringen van beide journalisten worden onderschreven door Bardoel. ‘Nederlanders worden snel gezien als haantje de voorste, mensen die hun mond makkelijk open doen, met name als ze van boven de rivieren komen’, vertelt hij. ‘Maar Nederlanders kunnen ook veel van Vlamingen leren. Er is in Vlaanderen bijvoorbeeld veel meer samenwerking tussen journalisten, wetenschap en de overheid. Ook hebben Vlaamse journalisten over het algemeen meer interesse in cultuur en geschiedenis, en is er veel meer aandacht voor een soort van ‘joie de vivre’. Dat laatste maakt samenwerken met Vlaamse journalisten niet alleen nuttig, maar vooral heel leuk en gezellig.’

Gaan met die banaan

Ook op het gebied van innovatie zijn de verschillen tussen Vlaamse en Nederlandse journalisten goed merkbaar. Volgens Maike Olij, die als secretaris bij het onderzoek van Jo Bardoel betrokken was, is met name de recht-door-zee-mentaliteit van Nederlandse journalisten opvallend. ‘Nederlanders hebben veel sneller de neiging om direct ergens aan te beginnen. Gewoon gaan met die banaan’, zegt ze. ‘Vlamingen zijn daarin veel voorzichtiger en onderzoekender. Dat is misschien een van de redenen waarom er in België minder nieuwe initiatieven worden opgezet.’
Baert gelooft dat Nederlandse journalisten wat ondernemender zijn dan hun Vlaamse collega’s. ‘Dat komt onder andere doordat de markt groter is’, zegt Baert. ‘Daardoor zijn er in Nederland meer mogelijkheden en financiële middelen om te innoveren. In Vlamingen geldt natuurlijk gewoon de wet van de cijfers. We zijn maar met zes miljoen.’

Mediahuis en Persgroep

Bardoel hoopt dat Nederlandse en Vlaamse journalisten de komende tijd wat meer interesse voor elkaars werk krijgen. ‘Vroeger maakten we nog weleens Belgenmoppen, noemden we ze dom. Maar dat is verleden tijd, we zijn elkaar veel serieuzer gaan nemen.’ En dat is terecht, vindt hij. Al was het maar omdat een groot gedeelte van de Nederlandse dagbladen de afgelopen tijd in Vlaamse handen terecht kwam. ‘Hun ondernemingen hebben het gewoon beter gedaan dan de onze. Dat zij alles op een wat kleinere schaal doen, heeft er juist voor gezorgd dat ze wat zuiniger moeten zijn, en daardoor beter omgaan met de middelen die ze hebben.’
Illustratie door Merlijn van Bijsterveld