Zo ontdekte een groep onderzoeksjournalisten waar Nederlandse wapens terechtkomen

Nieuws |

[vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]Dankzij #DutchArms weten we dat de bloedige oorlog in Jemen mede mogelijk wordt gemaakt door Nederland. Strijdkrachten van de Verenigde Arabische Emiraten vechten in Jemen met pantserhouwitsers, offensieve tanks die ‘wij’ in de jaren negentig aan de VAE verkochten en tot 2014 onderhielden.
Pijnlijk, want Europese landen hebben afgesproken geen wapens te verkopen aan landen die de stabiliteit in hun regio bedreigen. De VAE vielen daar in de jaren negentig niet onder, maar nu wel.
Met deze en andere casussen, onder de aandacht gebracht bij onder meer Reporter Radio en De Correspondent, kon #DutchArms de ongewenste gevolgen van wapenexport blootleggen. Het idee voor het project ontstond bij Lighthouse Reports, een collectief van drie freelance onderzoeksjournalisten. Om het project te kunnen uitvoeren, zochten zij de samenwerking met drie andere partijen.
Vijf vragen aan Lighthouse Reports-lid Ludo Hekman.
Wat is #DutchArms?
In de afgelopen jaren keurde de Nederlandse overheid meer dan twintigduizend gevallen van verkoop van wapens door Nederlandse fabrikanten aan een buitenlandse partij. Wij besloten al deze deals, die door Buitenlandse Zaken in een openbare lijst worden bijgehouden, na te gaan. Sommigen bleken niet te traceren of zagen er niet verdacht uit. 42 deals onderzochten we verder en van zeventien daarvan konden we vaststellen waar de wapens zijn terechtgekomen en dat ze in sommige gevallen zijn misbruikt. Daarbij gebruikten we openbare bronnen, met name sociale media.
Hoe ontstond de samenwerking met Bellingcat, een burgerjournalistiek netwerk uit de VS, en omroep KRO-NCRV?
We wilden al een tijdje samenwerken met Bellingcat, vanwege hun vaardigheid in het vinden van data in open bronnen. Via-via ontmoetten we een Nederlandse werknemer waar we een biertje mee zijn gaan drinken. Heel informeel kwam het zo tot een samenwerking.
De KRO-NCRV hebben we benaderd omdat ze een team van datajournalisten hebben. We werken voor elk project samen met een traditionele mediapartner, ook als podium om de onthullingen onder de aandacht te brengen. Ook kregen we hulp van twee journalisten via VersPers en alumni van de opleiding International Crimes & Criminology van de VU. Zij vonden het fantastisch om op deze manier onderzoekservaring op te kunnen doen.
Hoe zag de samenwerking eruit?
We zijn vroeg met zijn allen bij elkaar gekomen om het onderzoek door te spreken. Voor het onderzoek zelf hebben we twee weken lang fulltime in het A-lab in Amsterdam gezeten, met zijn vijftienen. Twee mensen van Bellingcat, vijf van KRO-NCRV, drie VU-alumni, twee VersPers’ers en wij drie.[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_column_text]Om onderzoeksjournalistiek te kunnen blijven bedrijven, werken journalisten samen. Er ontstaan tijdelijke verbonden tussen Nederlandse en buitenlandse media, freelancers en vaste redacties, journalisten en vrijwilligers. In deel 1 van een drieluik: #DutchArms, een project van Lighthouse Reports, KRO-NCRV, Bellingcat en UvA-alumni.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column width=”2/3″][vc_column_text]Het was zoeken naar spelden in een hooiberg. We maakten ruwe selecties van sociale media-uitingen in een bepaalde streek in een bepaalde periode, waarvan we wisten dat er vermoedelijk wapens in omloop waren. Als je goed genoeg zoekt, kom je foto’s van of verwijzingen naar Nederlandse wapens tegen. Wikimapia, waarop militaire informatie te vinden is, en programma’s waarmee je gericht sociale media kunt doorzoeken, helpen daarbij, maar je hebt vooral veel tijd en concentratie nodig.
Wat zijn de obstakels als je in zo’n ‘monsterverbond’ onderzoek doet?
Je moet elkaar kunnen vertrouwen en daarbij is face-to-face-contact essentieel. Dat we al vroeg fysiek afspraken, was een van de succesfactoren. We hebben veel tijd geïnvesteerd in het doorspreken van verantwoordelijkheden en procedures, en het aanwijzen van degenen die de knopen zouden doorhakken.
Iedereen is loyaal aan zijn of haar werkgever, dus moet je helder afspreken wat er gebeurt als iemand belangrijke informatie vindt. Doordat we allemaal bij elkaar in het A-lab zaten was het echt een gezamenlijke zoektocht. Als iemand iets spannends vond, was dat een ontdekking van ons allemaal.
Waarom werken jullie vaak met andere partijen samen?
Wij hebben veel ideeën, maar niet altijd de vaardigheden om het benodigde onderzoek uit te voeren. Er wordt tegenwoordig van journalisten verwacht dat ze alles kunnen. Wij hebben vastgesteld dat onze kracht bij onderzoeksjournalistiek en verhalen vertellen ligt. Het maken van een video, het bouwen van een site voor een project of data-analyse kunnen anderen veel beter.
Binnenkort, in deel 2 van dit drieluik: Project Polar (een samenwerking van o.a. De Correspondent en Bellingcat).
Beeld: DutchArms[/vc_column_text][/vc_column][vc_column width=”1/3″][vc_column_text]Het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek gaat naast innovatie ook onderzoeksjournalistiek subsidiëren. Daarom besteden we het komende jaar aandacht aan inspirerende voorbeelden van onderzoeksjournalistiek en tips & tools. Volg onze nieuwsbrief om op de hoogte te blijven.[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row]

Nieuwsbrief

Ontvang ons laatste nieuws
Hidden
Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.