Over geestelijk welzijn in de journalistiek: ‘Het is een hardnekkige mythe dat je 24/7 aan moet staan’

Een journalist die lekker in zijn vel zit, is een goede journalist. Klinkt voor de hand liggend, maar volgens stress management trainer Kim Brice zijn media nog niet genoeg doordrongen van het belang van geestelijk welzijn. Met haar organisatie The Self-Investigation traint ze redacties om hun werkcultuur te verbeteren. ‘Dit is niet een praatje van: we moeten lief voor elkaar zijn. Als je goed voor je werknemers zorgt, houd je talent binnenboord.’

Het gaat in de journalistiek vaak over fysieke veiligheid, merkte Kim Brice de laatste jaren. Dat journalisten in oorlogsgebieden gevaar lopen, in eigen land risico lopen bij grote evenementen en via social media bedreigd worden: er is regelmatig aandacht voor. ‘Maar over mentale veiligheid praten we veel minder.’ 

Eerder dit voorjaar leidde Brice een sessie op het International Journalism Festival in het Italiaanse Perugia: ‘Staying sane and healthy as a journalist in an always-on culture.’ Vanuit Den Haag, waar de Amerikaanse al twintig jaar woont, richtte ze in 2020 samen met twee journalisten The Self-Investigation op: een non-profitorganisatie die zich inzet voor een gezondere werkcultuur in de media.  

Opgebrand 

Zelf heeft ze nooit als journalist gewerkt, maar als activist was ze nauw betrokken bij het vakgebied. Namens organisaties als Committee to Protect Journalists en Open Society Foundation ondersteunde ze journalisten in landen waar onafhankelijke media niet welkom waren, onder meer in Sub-Sahara Afrika. Toen ze naar Nederland verhuisde, maakte ze een carrièreswitch. Ze werd stressmanagement-trainer en burn-outcoach en begeleidde in die rol vooral internationale onderzoeksjournalisten.

‘Dat waren vaak mensen die enorm gepassioneerd waren over hun werk en toch zeiden: ik trek het niet meer, en dat komt vaak voor. Bijvoorbeeld door de druk die er in de periode voor publicatie op je werk ligt, en doordat er ná publicatie vaak grote juridische druk ontstaat. En als het verhaal eenmaal gepubliceerd is, is de verwachting vaak: nu ga je weer door naar het volgende. Er is in veel gevallen nauwelijks een moment om op adem te komen.’ Dat alles leidt ertoe dat goede journalisten soms geen andere uitweg zien dan van baan te veranderen, zag ze in haar omgeving.  

Zo’n journalist was datajournalist Mar Cabra, die jarenlang voor het International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) werkte en in 2017 een Pulitzer Prize kreeg voor de Panama Papers. Door dat onderzoek raakte Cabra opgebrand, waarna Brice haar als burn-out coach begeleidde. ‘Die Pulitzer Prize was het hoogtepunt van haar professionele leven, en toch kon ze er helemaal niet van genieten. Ze had zich nog nooit zo slecht gevoeld. Uiteindelijk koos ze ervoor om het vak te verlaten, maar ze wilde het wél veranderen.’ Samen richtten ze The Self-Investigation op. ‘We hebben twee doelen: het taboe op praten over geestelijk welzijn wegnemen, en eraan bijdragen dat geestelijke gezondheid een plek krijgt in een werkcultuur waarin de druk hoog is.’  

Sprints trekken hoort erbij. Een dag, een week, een paar weken. Maar niet continu

The Self-Investigation werkt onder meer voor The Guardian, Zeit Online en Volant Media, zowel voor onderzoeks- als nieuwsredacties. De organisatie geeft advies, biedt trainingen, een online cursus en individuele coaching.  ‘De druk van de 24/7 news cycle treft veel mensen. Het is een hardnekkige mythe dat je als journalist 24 uur per dag aan moet staan. Gelukkig beginnen we dat nu in twijfel te trekken.’ Ze is realistisch, voegt ze daaraan toe. ‘Ik besef dat die hoge werkdruk hoort bij dit vak. Sprints trekken hoort erbij. Een dag, een week, een paar weken. Maar niet continu. Er moet ook tijd zijn om bij te komen. Dat komt het werk ook ten goede.’ 

Risico’s van het vak 

Redacties hebben een zorgplicht, vindt Brice. Nederland kan in dat opzicht wat leren van landen als Canada en Australië. ‘Daar is de duty of care wettelijk geregeld. Als redactie ben je verplicht om je medewerkers te beschermen tegen de risico’s van het vak, zoals stress, trauma, burn-out.’  Ze merkt weleens dat journalisten sceptisch reageren als ze zoiets zegt. Hoge werkdruk hoort er nou eenmaal bij, als je daar niet tegen opgewassen bent, is het vak misschien niets voor jou. ‘Het is vaak de oudere garde die dat zegt, meestal mannen. “We hebben het altijd zo gedaan.” En sommige mensen kúnnen er ook prima mee omgaan. Maar iedereen heeft een andere resilience meter.’ Dat weet ze uit eigen ervaring. ‘Ik heb nooit als journalist gewerkt, maar wel in oorlogsgebieden. Door die ervaringen, en door trauma uit mijn jeugd, heb ik snel last van angst. Als je mij op een high pressure werkplek zet, reageer ik waarschijnlijk anders dan een ander.’  

Tegenover die scepsis staat een groeiend bewustzijn van het belang van geestelijke gezondheid onder journalisten. Onderzoek naar het welzijn van Canadese journalisten tijdens de pandemie – kort samengevat: depressie, angst, alcoholisme, trauma – opende bijvoorbeeld ogen. En dus willen redacties steeds vaker van The Self-Investigation weten hoe ze die klachten kunnen voorkomen. Hoe kunnen ze zorgen dat redacteuren goed in hun vel zitten, dat er minder uitval is door bijvoorbeeld stress en burn-outs? Als het even kan, bemoeien Brice en Cabra zich dan met alle lagen van een bedrijf. Niet alleen met de redacteuren of de chefs, maar ook met de directie. ‘Als middle managers wel iets willen veranderen in hun werkcultuur, maar ze krijgen de directie niet mee, dan is dat totaal demotiverend.’   

In sommige bedrijven moeten mensen elkaar leren zien als human being in plaats van human doing

Soms is de wil er wel, maar zien mensen gewoon niet hoe het anders kan. Redacteuren meer tijd geven om op adem te komen, hoe dan? ‘Veel redacties hebben een beperkte bezetting. Ze wíllen er wel voor zorgen dat niet iedereen 24/7 beschikbaar hoeft te zijn, maar ze weten niet hoe. Dan daag ik ze toch uit: wat kan er wél?’ Volgens Brice zijn er bijna altijd mogelijkheden. Zo valt er veel te winnen door het opstellen van een goed onderling communicatieplan. ‘Gebruik WhatsApp bijvoorbeeld alleen voor urgente zaken. En zit jij ’s avonds nog lekker te werken, prima, maar plan die mail dan in voor morgenvroeg, zodat je collega niet midden in de nacht wakker schrikt van een melding.’   

Van human doing naar human being 

Brice besteedt in haar trainingen aan leidinggevenden veel aandacht aan alertheid. Hoe weet je dat het niet zo lekker gaat met een journalist? Niet iedereen heeft daar even sterke voelsprieten voor. ‘Er is een lange lijst met signalen waar je op kunt letten. Als iemand emotioneler reageert dan anders, zich vaker terugtrekt, minder werk gedaan krijgt dan anders, continu moe is, kunnen dat tekenen zijn.’ Ook de omgang met mensen die langdurige psychische klachten hebben – depressie, PTSS, een bipolaire stoornis – is een aandachtspunt. Je hoeft als chef heus niet de DSM-5, het handboek voor de classificatie van psychiatrische stoornissen, uit je hoofd te kennen, zegt Brice. ‘Het gaat er vooral om: verdiep je erin. Vraag een medewerker met een bepaalde stoornis of diegene ergens tegenaan loopt en aan welke ondersteuning hij of zij behoefte heeft. Daar kan HR ook veel bij betekenen.’  

Ook adviseert ze chefs om regelmatig een-op-een met redacteuren te praten. ‘Dat is lang niet in elke mediaorganisatie vanzelfsprekend, soms gebeurt dat maar eens per jaar. En dan ken je elkaar echt niet goed genoeg. In sommige bedrijven is er een verschuiving nodig, daar moeten mensen elkaar leren zien als human being in plaats van human doing. Je bent niet alleen een instrument, een journalist die bijdraagt aan een product. Die journalist is een mens.’   

En hoe die mens in z’n vel zit, beïnvloedt diens werk – zo simpel is het. Dat is haar antwoord als mensen de woorden van een stressmanagement- trainer en burn-outcoach wat zijig vinden. ‘Dit is niet een praatje van: we moeten lief voor elkaar zijn. Als je goed voor je werknemers zorgt, heeft dat effect op je kwaliteit. Dan houd je talent binnenboord. En dat scheelt heel veel geld.’