Politieke kleur op de redactie: hoe geef je ruimte aan verschillende perspectieven?
Nieuws | Op de werkvloerDe journalistiek krijgt nogal eens het verwijt ’te links’ te zijn, wat zou leiden tot blinde vlekken in de berichtgeving. Maar in hoeverre klopt dat beeld? En hoe zorg je ervoor dat er op de redactie ruimte is voor allerlei politieke voorkeuren?
Zestig procent GroenLinks-PvdA, een groot deel middenpartijen als VVD en D66 en een handjevol PVV- en Forum voor Democratie-stemmers. Zo zag het stemgedrag bij het Dagblad van het Noorden en de Leeuwarder Courant eruit tijdens de afgelopen Tweede Kamerverkiezingen, bleek uit een interne peiling. Van de 160 medewerkers deden er 110 mee. ‘Zelfhaat is dus ook op de redactie aanwezig’, zegt Dagblad van het Noorden-hoofdredacteur Evert van Dijk, verwijzend naar de negatieve houding ten aanzien van de media van de twee radicaal-rechtse partijen. ‘Maar ik weet niet of dat recalcitrantie is of serieus.’
Dat veel journalisten neigen naar links blijkt ook uit de bredere Worlds of Journalism Study, een onderzoek dat elke vier jaar plaatsvindt en waaraan in de vorige editie ongeveer zeshonderd Nederlandse journalisten deelnamen. ‘Een iets grotere groep zit links van het midden, maar dat betekent tegelijkertijd dat er ook nog best een flinke groep rechts van het midden zit,’ nuanceert Merel Borger, Associate Lector bij het lectoraat Waarde(n)volle Journalistiek van de Hogeschool Windesheim, dat bij het onderzoek betrokken was. ‘Niet extreem-links dus. Ook weten we dat rechtsgeoriënteerde journalisten en media deelname aan het onderzoek wat sneller afhouden.’ Een interessante vraag is volgens Borger of linkse journalisten ook per se linkse inhoud maken. ‘Dat is alleen een veronderstelling.’
Spiegel voorhouden
Maar hoe zorg je dat ook andere politieke voorkeuren aan bod komen op de redactie? Paul van den Bosch, hoofdredacteur Regio van het AD, probeert tijdens vergaderingen ruimte te scheppen voor diverse inzichten. ‘Alles moet op tafel kunnen komen. Je moet het sentiment van je lezer begrijpen en daarover in discussie kunnen.’ Grenzen zijn er wel: ‘Met grondrechten valt wat ons betreft niet te marchanderen.’
Dat niet alle politieke kleuren even goed vertegenwoordigd zijn op redacties hoeft journalisten niet te beletten om zich in te leven in verschillende perspectieven, meent hij. Leidinggevenden kunnen zorgen voor balans in discussies door, wanneer het gaat over politiek, ‘aan de andere kant gaan hangen’, zonder dat zij zelf per se een conservatief wereldbeeld hebben. Om redacteuren zo een spiegel voor te houden.
We zijn geen doorgeefluik. Ook niet van partijen die ons welgevalliger zijn
Evert van Dijk, hoofdredacteur Dagblad van het Noorden
Volgens Van Dijk van Dagblad van het Noorden is het belangrijk dat redacteuren feitelijk blijven beschrijven wat er gebeurt. Dat ze zich persoonlijk kunnen uitspreken, maar hun politieke voorkeur naast zich neer kunnen leggen om hun werk te doen – of die nu links of rechts is. Hij haalt het voorbeeld aan van een redacteur die al zo’n zeventien jaar actief was bij een politieke partij voordat hij solliciteerde bij de krant. Het was verreweg de beste brief die ertussen zat, maar de redactiechefs wilden er niet aan vanwege de openlijk beleden politieke kleur van de kandidaat. Op initiatief van Van Dijk volgde toch een gesprek, waaruit bleek dat de sollicitant goede ideeën had over hoe er over politiek geschreven moet worden. Bijvoorbeeld dat de redactie juist de PVV-stemmen heel serieus moet nemen en oog dient te hebben voor de zorgen van mensen die blijkbaar leidden tot deze verkiezingsuitslag. ‘We hebben hem laten beginnen bij een andere gemeente dan waar zijn partij zit.’
No-brainer
In overleg werd wel besloten dat de redacteur zijn partijactiviteiten zou staken. Het zou het werk in de regio te veel in de weg zitten. ‘Dat was voor hem een no-brainer. En hij wilde na zeventien jaar wel eens wat anders.’
Hoewel Van Dijk in het midden laat om welke partij het ging, was het in ieder geval geen PVV of FvD. Zou het anders zijn als een fanatiek lid van een van die partijen zou solliciteren? ‘Als iemand zo anti-media is, snap ik niet wat je in de journalistiek komt doen. Maar ik zou er wel benieuwd naar zijn en diegene willen spreken.’
Wat Van den Bosch ingewikkeld vindt aan politieke voorkeuren, is dat journalisten ze soms buiten de krant actief belijden. Over wat er in de krant komt, heb je controle, maar journalisten zijn ook actief op social media. Daar doen ze soms ‘op persoonlijke titel’ stevige uitspraken. ‘We hebben daar geen protocol voor, maar dat zou ik wel graag willen. Want op persoonlijke titel bestaat eigenlijk niet; je bent altijd journalist. Iemand die zich online heel kritisch over GroenLinks-PvdA of de VVD uit, moet op een ander moment wel weer de gemeenteraad interviewen. Soms kan een journalist eigenlijk niet meer over een bepaald onderwerp schrijven.’
Geen doorgeefluik
Ruimte bieden aan verschillende perspectieven is dus belangrijk, vinden beide hoofdredacteuren, maar hoe ver ga je daarin? Hoe ga je om met partijen die tegen de media, wetenschap en rechtsstaat zijn? De hoofdredactie van Dagblad van het Noorden besloot om ‘geen zuurstof te bieden’ aan Forum voor Democratie. Concreet: niet boycotten of negeren, maar ook geen aandacht geven aan extreme uitlatingen. ‘Waarom zouden wij bijdragen aan de groei van een partij die ons weg wil hebben?’, aldus Van Dijk. Zo moet je alle politici behandelen, voegt hij toe. ‘Toen we er wat langer over nadachten, realiseerden we ons dat we niet alleen FvD zo moeten behandelen. Het geldt voor alle partijen. We zijn immers geen doorgeefluik. Ook niet van partijen met geluiden die ons welgevalliger zijn.’
Ook mag niet vergeten worden dat mensen media gebruiken om de wereld om zich heen goed te begrijpen en afgewogen keuzes te maken, benadrukt Borger. Extremen te veel ruimte geven, is een risico. Vaak zijn het vooral de negatieve kenmerken of gedragingen van groepen mensen die het nieuws halen. ‘Dat gaat veelal om groepen die lezers niet persoonlijk kennen, waardoor ze hun mening baseren op de berichtgeving. In die zin hebben nieuwsorganisaties een grote verantwoordelijkheid.’
