Universiteit van Amsterdam doet onderzoek naar AI-tool die kan bijdragen aan inclusievere verslaggeving

Kan een AI-assistent bijdragen aan inclusievere verslaggeving? En onder welke voorwaarden kan dit op een verantwoorde manier? Met die vragen houden onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) zich een jaar lang bezig. Hiervoor krijgen ze subsidie van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.

Een team onderzoekers van de Universiteit van Amsterdam (UvA) gaat onderzoek doen naar de mogelijkheid om een AI-tool te ontwikkelen die toetst of verslaggeving inclusief is voor mensen uit ondervertegenwoordigde doelgroepen. ‘Het gaat om een technologie die focusgroepen met echte mensen na moet bootsen, om inclusieve verslaggeving makkelijker en effectiever te maken,’ legt Sara Spaargaren uit, onderzoeker en lab manager van het AI, Media & Democracy Lab.

Het idee is dat journalisten  ideeën en verhalen in de tool kunnen zetten en dat deze vervolgens toetst of het aansluit op de belevingswereld van ondervertegenwoordigde doelgroepen. Welke doelgroepen en welke soort verhalen (video, alleen tekst of audio) door de tool getoetst kunnen worden, wordt nog onderzocht.

Om de tool te bouwen, gaat een groep respondenten content van Omroep Zwart, de EO en BNNVARA voorzien van feedback. Deze groep mensen krijgt verschillende content te zien, om vervolgens aan te geven of ze deze berichten ervaren als schadelijk of niet schadelijk. De data wordt vervolgens gebruikt om een bestaand AI-model te trainen. Het ontwikkelen van een tool om de data gestructureerd te verzamelen en categoriseren, is ook onderdeel van het onderzoek.

Onderzoek

Het project is een samenwerking met Omroep ZWART, EO en BNNVARA. Met een NPO-innovatiebeurs deden de omroepen eerder onderzoek naar de ervaringen van journalisten met een ai-assistent. De focus van dat onderzoek lag voornamelijk op het gebruikersgemak van redacteuren.

Het nieuwe onderzoek voegt daaraan het perspectief van nieuwsgebruikers toe. Specifiek dit onderzoek wordt gefinancierd met subsidie uit de SVDJ-regeling Onderzoek naar de journalistieke praktijk: thematische oproep 2025 . Het thema van deze regeling wisselt jaarlijks. In 2025 lag de nadruk op kunstmatige intelligentie en gebruikersbehoeften. De aanvraag voor dit onderzoek werd in januari ingediend, in totaal is een bedrag van €75.000 toegekend.

Technologisch én menselijk

Het onderzoek is april 2025 van start gegaan en duurt tot en met maart 2026. Het heeft verschillende doelen:  ‘Naast de AI-tool willen we aan het eind van de rit een duidelijk rapport hebben waaruit blijkt welke ethische en juridische haken en ogen er zitten aan het ontwikkelen en toepassen van de tool,’ zegt Spaargaren. ‘Aan de ene kant is dit onderzoek heel technologisch, maar aan de andere kant juist heel menselijk. Het is de bedoeling dat deze tool ervoor zorgt dat we het publiek beter kunnen bedienen. Dus of dat ethisch verantwoord kan, is een vraag die constant op de achtergrond meespeelt.’

De uitkomst

De verwachting is dat het onderzoek leidt tot ten minste één wetenschappelijke publicatie en een document met ethische kaders voor het ontwikkelen van soortgelijke tools. Daarnaast is het de bedoeling dat er binnen de NPO een klankbordgroep ontstaat die zich blijvend met het onderwerp bezighoudt. Spaargaren : ‘Het is een innovatietraject, dus of de focusgroep-tool over een jaar ook daadwerkelijk te gebruiken is, dat gaan we de komende maanden uitzoeken.’

Onderzoek naar de journalistieke praktijk: thematische oproep

Dit onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door subsidie uit de regeling Onderzoek naar de journalistieke praktijk: thematische oproep. Op 18 augustus opende de nieuwe ronde. Het thema van deze ronde is leiderschap en journalistieke innovatie. Meer informatie? Bekijk de subsidiepagina, of blijf op de hoogte via onze nieuwsbrief.